RISE hỗ trợ các nước mới nổi công nghệ năng lượng sạch
RISE sẽ hỗ trợ về mặt tài chính và công nghệ cho các quốc gia mới nổi, nâng cao năng lực xử lý các loại nguyên liệu thô và hoàn thiện sản phẩm đầu cuối. Mục tiêu của RISE là đảm bảo nguồn cung cấp nguyên liệu chính ổn định trên toàn cầu, giảm thiểu rủi ro an ninh kinh tế.
Các nước mới nổi hiện chủ yếu sản xuất và cung cấp nguyên liệu thô được sử dụng trong các chuỗi cung ứng năng lượng tái tạo. RISE chủ yếu nhắm đến các nước mới nổi và đang phát triển ở châu Á, Phi và Mỹ Latinh. Ấn Độ và Chile cũng tham dự sự kiện ra mắt RISE vào ngày 11/10 tại Marrakech, Maroc với tư cách là đại diện của những nước nhận hỗ trợ tiềm năng. Phát biểu tại sự kiện, Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Shunichi Suzuki nói các thành viên RISE “sẽ kiên định thúc đẩy sáng kiến này với sự hợp tác chặt chẽ với nhiều bên liên quan”.
RISE được manh nha từ cuộc họp của bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương khối G7 vào tháng 5/2023. Trung Quốc cũng đang gia tăng dấu ấn của mình trong lĩnh vực xe điện và các tấm pin mặt trời. Chính vì thế, khối G7 coi việc phụ thuộc vào bất kỳ quốc gia cụ thể nào về các nguyên liệu chính là một rủi ro an ninh.
Chuỗi cung ứng toàn cầu hiện phụ thuộc rất nhiều vào Trung Quốc về đất hiếm, lithium và các khoáng chất khác được sử dụng trong xe điện, tấm pin mặt trời… làm dấy lên lo ngại rằng các hạn chế xuất khẩu hoặc thiên tai có thể gây ra sự gián đoạn lớn. Các nhà sản xuất Trung Quốc đang chiếm vị thế ngày càng lớn trên thị trường năng lượng tái tạo nhờ vào sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính phủ và các khoản đầu tư quy mô lớn.
Theo báo cáo tháng 4/2022 của GWEC (Hội đồng năng lượng gió toàn cầu), Trung Quốc thống trị lĩnh vực sản xuất các khoáng sản quan trọng được sử dụng trong động cơ điện gió, bao gồm đồng với 40% thị phần toàn cầu, niken 35% và đất hiếm 87%. GWEC và IEA (Cơ quan Năng lượng quốc tế) nói rằng 6 trong 10 nhà sản xuất động cơ điện gió hàng đầu thế giới là của Trung Quốc và nước này cũng sở hữu trọn 10 nhà cung cấp thiết bị sản xuất quang điện mặt trời hàng đầu thế giới.
Mặc dù nguồn cung nguyên liệu thô sử dụng trong pin xe điện tương đối đa dạng nhưng Trung Quốc vẫn nắm giữ thị phần đáng kể trong việc xử lý những nguyên liệu đó và lắp ráp pin. Ít nhất 90% chất nền được sử dụng trong các tấm pin mặt trời cũng được sản xuất tại Trung Quốc. Theo Bộ Tài chính Nhật Bản, Trung Quốc sản xuất 10% sản lượng lithium của thế giới nhưng chiếm tới 55% quy trình xử lý, và chiếm 75% thị phần trong sản xuất pin.
Tuy nhiên, các nền kinh tế tiên tiến không thể tự mình xây dựng chuỗi cung ứng thay thế. Bằng cách hợp tác với WB, họ hy vọng khai thác được chuyên môn WB trong việc cung cấp hỗ trợ phát triển trung và dài hạn cho các nước mới nổi và đang phát triển.
Nguồn vốn ban đầu khoảng 40 triệu đô la, với Nhật Bản góp 25 triệu đô la và bốn thành viên khác là Hàn Quốc, Anh, Canada và Ý góp phần còn lại. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, số vốn của chương trình quá nhỏ so với đầu tư khổng lồ của Trung Quốc cho các dự án năng lượng tái tạo.
Cứ 2 đô la đầu tư cho năng lượng mới thì có 1 từ Trung Quốc
Theo báo cáo Triển vọng năng lượng mới Bloomberg NEF, đầu tư toàn cầu vào năng lượng tái tạo đạt kỷ lục 226 tỉ đô la trong nửa đầu năm 2022, tăng 11% so với cùng kỳ năm 2021, trong đó, chỉ riêng Trung Quốc đã chiếm 43% trong tổng chi tiêu này.
Báo cáo nửa đầu năm 2023 của Bloomberg NEF cho thấy, đầu tư toàn cầu vào năng lượng tái tạo tiếp tục tăng, cụ thể, đầu tư trong nửa đầu năm nay lên đến 358 tỉ đô la, tăng 58% so với trước đó. Trung Quốc vẫn ở vị trí thứ nhất khi chi 179 tỉ đô la, chiếm 50% tổng số vốn toàn cầu, nhưng tỷ lệ tăng trưởng hơn 84% so với cùng kỳ nhờ các giá tấm pin rẻ hơn, thị trường quang điện trên mái nhà phát triển mạnh mẽ và vận hành các cơ sở năng lượng lớn.
Theo Nannan Kou, trưởng bộ phận phân tích của Bloomberg NEF tại Trung Quốc, với tốc độ và tỷ lệ đầu tư như vậy Trung Quốc “đang tiếp tục đi đúng hướng” để đạt được mục tiêu và có thể hoàn thành sớm hơn dự định về phát triển năng lượng tái tạo mà nước này đã đặt ra.
Thực tế, sự phát triển mạnh mẽ của Trung Quốc trên thị trường năng lượng tái tạo đã gây quan ngại cho nhiều nước về những rủi ro chuỗi cung ứng, rủi ro an ninh kinh tế. Điều này được thể hiện trong một báo cáo của IEA với nội dung rằng, vụ nổ năm 2020 tại một cơ sở polysilicon ở Trung Quốc, làm giảm 8% công suất sản xuất toàn cầu và góp phần làm cho giá polysilicon (một nguyên liệu cho ngành công nghiệp điện tử và điện mặt trời) tăng gần gấp ba lần trong hai năm 2020-2021.
Ricky Hồ (Theo Nikkei Asia, Bloomberg NEF)
