Đó là nhận định được GS.TS Nguyễn Văn Phước – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật TP.HCM, Chủ tịch Hội Nước và Môi trường TP.HCM – nêu tại hội thảo “Chuyển đổi xanh và chuyển đổi số trong ngành nước Việt Nam“, do Informa Markets Vietnam tổ chức vào ngày 14/8.
Ngành nước đối mặt với nhiều thách thức
GS.TS Nguyễn Văn Phước – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật TP.HCM, Chủ tịch Hội Nước và Môi trường TP.HCM – cho rằng ngành nước từ khai thác, xử lý, cấp nước sạch đến thoát nước thải và tái sử dụng chính là huyết mạch của sự phát triển bền vững, là nền tảng của an sinh xã hội và là lá chắn bảo vệ môi trường.
Thế nhưng, theo GS.TS Nguyễn Văn Phước, “huyết mạch” này đang chịu nhiều áp lực đa chiều, như suy giảm tài nguyên nước, biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp; mất cân đối cung – cầu tại các siêu đô thị và vùng công nghiệp hóa nhanh; đặc biệt là những yêu cầu khắt khe chưa từng có về chất lượng nước và tiêu chuẩn môi trường từ các ngành công nghiệp tương lai như bán dẫn, dược phẩm, điện tử.
Những thách thức ấy đòi hỏi tư duy mới, mô hình quản lý và công nghệ thông minh hơn, linh hoạt hơn, đồng thời giảm phát thải carbon. Trước bối cảnh đó, GS.TS Phước cho rằng chuyển đổi số và tầm nhìn của tăng trưởng xanh là con đường tất yếu để thực hiện thành công các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) như: SDG 6 về nước sạch, SDG 13 về ứng phó biến đổi khí hậu và hiện thực hóa cam kết Net Zero của Việt Nam vào năm 2050.
“Chuyển đổi số giúp chúng ta giám sát chất lượng và các tổn thất theo thời gian thực, tối ưu hóa vận hành để tiết kiệm từng kWh điện và phục vụ người dân một cách minh bạch hơn. Còn tăng trưởng xanh giúp chúng ta giảm tiêu thụ tài nguyên, thúc đẩy tái sử dụng nước, tận dụng năng lượng tái tạo và kiến tạo các mô hình kinh tế tuần hoàn ngay trong ngành nước”, GS.TS Phước nhấn mạnh.
Thúc đẩy sự hợp tác mô hình “3 nhà”
Tại hội thảo, ông Nguyễn Việt Long – Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM – nhấn mạnh, tăng trưởng xanh trong ngành nước đã trở thành vấn đề sống còn.
“Đây là câu chuyện về kinh tế và là việc chắc chắn phải làm. Đặc biệt trong bối cảnh khoa học – công nghệ bùng nổ, việc ứng dụng công nghệ là không thể chậm trễ. Sự hội tụ giữa chuyển đổi số và tăng trưởng xanh chính là một trong những lời giải để giải quyết các thách thức của ngành”, ông Long nói.
Theo ông Nguyễn Việt Long, trong thời đại 4.0, công nghệ số không phải là công nghệ duy nhất nhưng là công nghệ dễ ứng dụng, hiệu quả nhanh và chi phí hợp lý. Nhiều giải pháp đã được triển khai như: hệ thống giám sát và điều khiển tự động (SCADA), cảm biến IoT quản lý mạng lưới cấp nước; nền tảng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích, dự báo, phát hiện sớm điểm rò rỉ; hiện đại hóa dịch vụ khách hàng qua các hệ thống thanh toán trực tuyến; xây dựng bản đồ số (GIS).
Về tăng trưởng xanh, ông Long cho rằng đây là động lực phát triển của nhiều ngành. “Muốn xuất khẩu mà không có yếu tố ‘xanh’ thì nhiều ngành sẽ không thể vượt qua hàng rào kỹ thuật. Nhưng nếu đáp ứng được, doanh nghiệp có thể tiếp cận những thị trường rất lớn”, ông Nguyễn Việt Long nói.
Để làm được điều này, cần sự kết nối của các bên. Không chỉ công nghệ “hội tụ”, mà các đối tác cũng phải “hội tụ”. Một trong những mô hình được nhắc đến nhiều là “3 nhà”: Nhà nước – giữ vai trò định hướng và kiến tạo sân chơi; Nhà doanh nghiệp là trung tâm; và Nhà trường, Nhà khoa học cung cấp nguồn nhân lực và ý tưởng mới.
Ông Đoàn Thanh Tân, đại diện Ban Quản lý Khu công nghiệp Becamex, cho rằng cần tăng cường hợp tác chặt chẽ giữa Nhà nước – Doanh nghiệp – Nhà cung cấp giải pháp nhằm xây dựng và nhân rộng mô hình “chuyển đổi kép” giữa số hoá và xanh hoá.
Theo ông Đoàn Thanh Tân, các doanh nghiệp không đáp ứng được tiêu chuẩn ESG có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng, trong bối cảnh hàng rào thuế quan và kỹ thuật ở các thị trường xuất khẩu ngày càng siết chặt. Đây cũng là áp lực lớn đối với các khu công nghiệp, đòi hỏi phải có giải pháp tiết kiệm và tái sử dụng nước hiệu quả.
Hiện Becamex đang triển khai số hóa toàn diện trong quản lý nước thải. Hệ thống được vận hành thông minh qua Trung tâm Điều hành Thông minh (IOC) tích hợp giám sát điện, nước, bùn thải, hóa chất… Dữ liệu từ các cảm biến được truyền trực tiếp về IOC theo thời gian thực, giúp điều khiển trực tuyến 24/7, cảnh báo sớm sự cố, giám sát bảo trì và tiến tới tự động hóa quản lý.
Võ Liên
