Ngày 24/12, Bộ Khoa học và Công nghệ đã họp Hội đồng đánh giá, nghiệm thu nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp quốc gia: “Nghiên cứu động thái các-bon do thay đổi sử dụng đất giữa các hệ sinh thái và sinh kế người dân tại vùng Đông Bắc Bộ” (mã số ĐL.CN-42/23).
Nhiệm vụ được triển khai trong bối cảnh biến động (LULC) đang diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt là quá trình đô thị hóa, mất rừng và tái cơ cấu đất nông nghiệp. Những thay đổi này không chỉ làm suy giảm các dịch vụ hệ sinh thái thiết yếu, mà còn là nguyên nhân quan trọng làm gia tăng phát thải khí nhà kính, nhất là CO2 và CH4 phát sinh từ chuyển đổi mục đích sử dụng đất và mất rừng ở vùng nhiệt đới.
Nghiên cứu do PGS.TS. Bùi Quang Thành làm chủ nhiệm, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội là cơ quan chủ trì. Từ tháng 1/2023 đến tháng 12/2025, nhóm nghiên cứu đã xây dựng bộ phương pháp, tiêu chí và chỉ tiêu giám sát động thái các-bon do thay đổi sử dụng đất giữa các hệ sinh thái đô thị, rừng và nông nghiệp. Từ đó, đề xuất khung đánh giá sự thay đổi các dịch vụ hệ sinh thái và sinh kế người dân (việc làm, thu nhập) gắn với biến động các-bon. Trên cơ sở dữ liệu giai đoạn 2000-2020, đề tài đã phân tích đặc điểm động thái và tích lũy các-bon, đồng thời dự báo xu thế đến năm 2050 tại các khu vực nghiên cứu điểm.
Một trong những sản phẩm nổi bật của nhiệm vụ là cơ sở dữ liệu chuẩn hóa và hệ thống bản đồ toàn vùng tỷ lệ 1/250.000 và khu vực nghiên cứu chi tiết tỷ lệ 1/25.000, thể hiện đầy đủ các lớp thông tin về động thái và tích lũy các-bon do thay đổi sử dụng đất. Cùng với đó, nhóm nghiên cứu đã phát triển 4 mô hình học máy, bao gồm mô hình tính động thái các-bon, mô hình dự báo thay đổi sử dụng đất, mô hình ước tính sinh khối trên mặt đất (AGB) và mô hình tính toán hàm lượng các-bon hữu cơ trong đất (SOC). Các kết quả này được tích hợp trên cổng WebGIS, giúp người dùng dễ dàng tiếp cận, khai thác và sử dụng dữ liệu.
Theo đánh giá chung, nhiệm vụ có ý nghĩa thực tiễn cao khi cung cấp dữ liệu và phương pháp luận khoa học phục vụ xây dựng hệ thống đo lường, báo cáo và thẩm định (MRV) phát thải khí nhà kính, góp phần thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050 và phát triển thị trường các-bon trong nước. Kết quả nghiên cứu mở ra khả năng thiết lập các hệ thống giám sát động thái các-bon dựa trên tư liệu không gian miễn phí và dữ liệu vệ tinh của Việt Nam, thúc đẩy quá trình chuyển giao tri thức và công nghệ từ nghiên cứu cơ bản sang ứng dụng trong quản lý và sản xuất.
Khánh Ly
