Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu và yêu cầu phát triển bền vững, tỉnh Phú Thọ – với lợi thế rừng núi, sông hồ, tài nguyên sinh học phong phú – cần chuyển mình trở thành hình mẫu về phát triển xanh trong vùng Trung du và miền núi phía Bắc. Việc hiện thực hóa mục tiêu không phát thải ròng khí nhà kính (net-zero) vào năm 2045 không chỉ góp phần thực hiện cam kết quốc gia tại COP26, mà còn tạo động lực để Phú Thọ định vị thương hiệu tỉnh là “Lá phổi xanh bền vững của vùng Thủ đô”.
Mục tiêu chiến lược đến năm 2045
Đạt mức phát thải ròng khí nhà kính bằng 0
Toàn tỉnh triển khai các giải pháp đồng bộ về giảm phát thải và hấp thụ carbon, bảo đảm cân bằng carbon trong các lĩnh vực sản xuất – tiêu dùng – giao thông – xây dựng – nông nghiệp.
Tăng tỷ lệ che phủ rừng lên ≥ 55% diện tích tự nhiên
Tăng cường bảo vệ rừng tự nhiên, trồng rừng gỗ lớn, rừng phòng hộ, kết hợp phát triển rừng kinh tế gắn với mô hình chi trả dịch vụ môi trường rừng.
Năng lượng tái tạo chiếm ≥ 70% tổng tiêu thụ năng lượng toàn tỉnh
Ưu tiên phát triển điện mặt trời áp mái, điện sinh khối từ rác thải nông nghiệp – công nghiệp – sinh hoạt, và thủy điện nhỏ thân thiện môi trường.
≥ 80% khu công nghiệp chuyển đổi thành KCN sinh thái – công nghệ cao
Triển khai mô hình công nghiệp không phát thải, sử dụng năng lượng tái tạo, xử lý nước thải tuần hoàn và tái sử dụng nguyên liệu trong chuỗi giá trị.
≥ 60% phương tiện giao thông công cộng không phát thải (xe điện, xe hydro)
Xây dựng hệ thống giao thông công cộng xanh, phát triển hạ tầng sạc điện, khuyến khích sử dụng xe cá nhân điện hóa thông qua cơ chế hỗ trợ.
≥ 70% diện tích sản xuất nông nghiệp áp dụng mô hình tuần hoàn
Phát triển nông nghiệp hữu cơ, ứng dụng công nghệ sinh học, giảm phát thải từ phân bón – chăn nuôi, đồng thời khai thác tối ưu phế phụ phẩm.
Để hiện thực hóa mục tiêu net-zero carbon vào năm 2045, tỉnh Phú Thọ xác lập 6 trụ cột hành động chiến lược, tạo thành hệ sinh thái phát triển xanh toàn diện, hài hòa giữa bảo tồn tự nhiên, chuyển đổi sản xuất, cải thiện chất lượng sống và hiện đại hóa hạ tầng.
Thứ nhất, bảo tồn và mở rộng rừng được coi là giải pháp trọng tâm nhằm gia tăng khả năng hấp thụ carbon tự nhiên. Tỉnh đặt mục tiêu nâng tỷ lệ che phủ rừng lên trên 55%, tập trung phát triển rừng đặc dụng và rừng phòng hộ tại các huyện miền núi như Tân Sơn, Yên Lập và Thanh Sơn. Đồng thời, Phú Thọ sẽ hình thành “Vành đai xanh Đất Tổ” bao quanh khu vực trung tâm tỉnh, tạo hành lang sinh thái kết nối với hệ sinh thái hồ Hòa Bình và sông Đà. Cộng đồng địa phương sẽ được huy động vào công tác bảo vệ rừng và phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn. Đặc biệt, từ năm 2026, Phú Thọ sẽ tham gia thị trường tín chỉ carbon theo Cơ chế 6.2 của Thỏa thuận Paris, tạo nguồn thu bền vững từ hệ sinh thái rừng.
Thứ hai, chuyển đổi công nghiệp sang mô hình sinh thái – cộng sinh sẽ là động lực xanh hóa sản xuất. Toàn bộ khu công nghiệp hiện hữu sẽ được tái cấu trúc theo mô hình khu công nghiệp sinh thái kiểu mẫu như Nam Cầu Kiền (Hải Phòng), đồng thời phát triển thêm các cụm công nghiệp công nghệ thấp carbon, sử dụng năng lượng sạch và tuần hoàn chất thải. Các doanh nghiệp FDI mới bắt buộc áp dụng tiêu chuẩn công bố phát thải carbon và ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị). Hệ thống giám sát carbon tự động sẽ được lắp đặt tại các KCN và trung tâm logistics nhằm theo dõi, kiểm soát lượng phát thải theo thời gian thực.
Thứ ba, năng lượng tái tạo và tiết kiệm năng lượng là giải pháp then chốt để giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Tỉnh sẽ đẩy mạnh đầu tư vào điện mặt trời mái nhà, điện sinh khối từ phụ phẩm nông nghiệp, và phát triển các mô hình thủy điện mini tại các hồ chứa nhỏ như Suối Sập, hồ Ly, hồ Hạ Hòa. Song song, mô hình ESCO (Energy Service Companies) sẽ được triển khai nhằm hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện các giải pháp tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải hiệu quả.
Thứ tư, phát triển nông nghiệp carbon thấp và sinh thái tuần hoàn sẽ giúp vừa bảo vệ môi trường, vừa gia tăng giá trị nông sản. Tỉnh đặt mục tiêu chuyển đổi 70% diện tích chè trung du, rau màu sang mô hình hữu cơ sử dụng công nghệ vi sinh, kết hợp trồng rừng xen canh. Trong chăn nuôi và thủy sản, chất thải sẽ được tái chế thành phân vi sinh hoặc biogas. Đồng thời, thương hiệu “Nông nghiệp sạch Đất Tổ” sẽ được phát triển đi kèm chứng nhận carbon thấp để tạo lợi thế cạnh tranh cho nông sản Phú Thọ.
Thứ năm, giao thông xanh và đô thị không carbon là nền tảng cải thiện chất lượng không khí và giảm phát thải trong khu vực đô thị. Tỉnh sẽ phát triển mạng lưới xe buýt điện kết nối Việt Trì – Tam Nông – TP Hòa Bình – Tam Đảo, đồng thời xây dựng hệ thống giao thông công cộng thông minh, khuyến khích sử dụng xe đạp và đi bộ trong các đô thị vệ tinh. Mạng lưới trạm sạc xe điện sẽ được mở rộng, ưu tiên triển khai taxi điện và phương tiện logistics không phát thải trong nội đô.
Cuối cùng, đô thị hóa xanh và công trình carbon thấp là hướng đi tất yếu để xây dựng không gian sống bền vững. Thành phố Việt Trì sẽ được quy hoạch trở thành “Đô thị xanh – Đô thị tuần hoàn Đất Tổ”, tích hợp các công trình xanh, hệ thống tái sử dụng nước, và năng lượng mặt trời. Các công trình công quyền như trụ sở hành chính, trường học, bệnh viện sẽ bắt buộc tuân thủ tiêu chuẩn công trình không carbon. Đồng thời, tỉnh ban hành cơ chế ưu đãi cho các chủ đầu tư phát triển khu đô thị xanh, tích hợp smart home và công nghệ quản lý điện – nước carbon thấp.
Lộ trình thực hiện mục tiêu Net Zero tỉnh Phú Thọ (2025–2045)
Việc hiện thực hóa mục tiêu không phát thải ròng vào năm 2045 sẽ được triển khai theo lộ trình 4 giai đoạn với các mục tiêu trung gian rõ ràng, đi kèm hành động cụ thể theo từng mốc thời gian.
Giai đoạn 2025–2027: Giai đoạn khởi động và nền tảng thể chế
Đây là giai đoạn đặt nền móng về thể chế, quy hoạch và mô hình thí điểm. Tỉnh sẽ thành lập Ban Chỉ đạo Net-Zero cấp tỉnh, đóng vai trò điều phối liên ngành trong quá trình triển khai chiến lược chuyển đổi xanh. Đồng thời, tỉnh sẽ xây dựng bản đồ phát thải toàn tỉnh, xác định các điểm nóng về phát thải khí nhà kính, phục vụ cho việc giám sát và lập kế hoạch giảm phát thải theo ngành và vùng.
Trong giai đoạn này, tỉnh sẽ ban hành Quy hoạch Net-Zero Phú Thọ, lồng ghép vào các quy hoạch cấp tỉnh và ngành liên quan. Song song, 2 dự án Khu công nghiệp sinh thái mẫu sẽ được triển khai tại các KCN trọng điểm, cùng với 1 cụm nông nghiệp tuần hoàn tại Thanh Sơn nhằm thử nghiệm mô hình tái tạo và tuần hoàn trong sản xuất nông nghiệp.
Giai đoạn 2028–2030: Giai đoạn mở rộng mô hình và thí điểm thị trường carbon
Tỉnh bắt đầu triển khai thí điểm cơ chế giao dịch tín chỉ carbon nội địa, tạo hành lang pháp lý để doanh nghiệp tham gia thị trường carbon và hưởng lợi từ các sáng kiến giảm phát thải. Cùng lúc, tỷ lệ che phủ rừng sẽ được nâng lên mức tối thiểu 47%, thông qua các dự án bảo tồn và mở rộng rừng đặc dụng, rừng phòng hộ tại khu vực miền núi.
Trong lĩnh vực năng lượng, Phú Thọ sẽ đưa vào vận hành 03 nhà máy năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện sinh khối và thủy điện nhỏ), tận dụng tiềm năng nông nghiệp và thủy văn của địa phương. Về đô thị, thành phố Việt Trì sẽ trở thành đô thị xanh carbon thấp đầu tiên của tỉnh, làm mẫu cho các đô thị vệ tinh trong giai đoạn sau.
Giai đoạn 2031–2035: Giai đoạn chuyển đổi quy mô toàn tỉnh
Giai đoạn này đánh dấu bước chuyển dịch mạnh mẽ của các ngành kinh tế chủ lực. Dự kiến 50% các cơ sở công nghiệp hiện hữu sẽ chuyển đổi thành công sang mô hình sinh thái – tuần hoàn, góp phần đáng kể vào cắt giảm phát thải.
Trong giao thông công cộng, 70% hệ thống phương tiện công sẽ sử dụng năng lượng điện, thúc đẩy mô hình giao thông xanh. Tất cả đô thị mới quy hoạch sau năm 2030 bắt buộc tích hợp mô hình tuần hoàn nước – rác – năng lượng, tạo nền tảng cho phát triển đô thị bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Giai đoạn 2040–2045: Giai đoạn hoàn tất và đạt trạng thái Net-Zero
Đây là giai đoạn quyết định, khi Phú Thọ chính thức đạt trạng thái không phát thải ròng (net-zero carbon) trên toàn lãnh thổ, dựa trên cân bằng giữa phát thải và hấp thụ carbon nhờ các hệ sinh thái rừng, hạ tầng tuần hoàn và năng lượng tái tạo.
Tỉnh sẽ đủ điều kiện tham gia thị trường tín chỉ carbon quốc tế, đồng thời phấn đấu đạt chứng nhận “Tỉnh Net-Zero toàn diện” theo tiêu chuẩn toàn cầu, mở ra cơ hội thu hút đầu tư xanh và khẳng định vị thế tiên phong trong khu vực trung du miền núi phía Bắc về phát triển bền vững.
Cơ chế – Nguồn lực – Hợp tác để đạt mục tiêu Net Zero
Cơ chế chính sách: Tạo nền tảng pháp lý và điều tiết thị trường carbon địa phương
Để thúc đẩy lộ trình chuyển đổi carbon thấp, tỉnh Phú Thọ sẽ tiên phong triển khai các công cụ tài chính – môi trường mới từ năm 2026, bao gồm:
Thuế carbon: áp dụng đối với các ngành phát thải lớn, nhằm nội hóa chi phí môi trường và khuyến khích đổi mới công nghệ sạch.
Tín dụng xanh: ưu đãi lãi suất và chính sách cho các dự án tuần hoàn – tái tạo, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững dài hạn.
Thành lập Quỹ Chuyển đổi Carbon thấp cấp tỉnh: là nguồn lực tài chính đặc biệt để tài trợ hoặc đồng tài trợ cho các sáng kiến xanh, bao gồm tiết kiệm năng lượng, công nghiệp tuần hoàn, trồng rừng và chuyển đổi nông nghiệp carbon thấp.
Phú Thọ sẽ chủ động ký kết thỏa thuận hợp tác liên bộ với Bộ Tài nguyên & Môi trường, Bộ Công Thương và Bộ Khoa học & Công nghệ nhằm đảm bảo đồng bộ thể chế, chuẩn hóa công cụ đo lường – giám sát – thẩm định hiệu quả phát thải, qua đó kết nối các sáng kiến cấp tỉnh với mục tiêu quốc gia.
Huy động nguồn vốn đa dạng, minh bạch và hiệu quả
Chiến lược Net-Zero của Phú Thọ yêu cầu phân bổ nguồn lực lớn, dài hạn và có khả năng huy động vốn ngoài ngân sách. Cấu trúc tài chính dự kiến bao gồm:
Vốn đầu tư công: chiếm khoảng 30% tổng nhu cầu vốn, được lồng ghép trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026–2030, ưu tiên cho hạ tầng thiết yếu, lâm nghiệp bền vững và đào tạo nguồn nhân lực chuyển đổi xanh.
Nguồn vốn ODA và tài chính khí hậu: huy động từ các tổ chức quốc tế như WB (Ngân hàng Thế giới), JICA (Nhật Bản), ADB (Ngân hàng Phát triển châu Á), GCF (Quỹ Khí hậu Xanh) để hỗ trợ kỹ thuật, xây dựng thể chế và phát triển mô hình thí điểm.
Vốn tư nhân: thông qua các mô hình PPP (đối tác công – tư), tập trung vào các lĩnh vực có khả năng sinh lời và quy mô như: khu công nghiệp sinh thái, đô thị thông minh, giao thông điện và nông nghiệp tuần hoàn.
Hợp tác quốc tế: Mở rộng quan hệ – lan tỏa mô hình
Phú Thọ sẽ tích cực tham gia mạng lưới “Tỉnh Net-Zero ASEAN”, nhằm học hỏi kinh nghiệm và chia sẻ thực tiễn tốt trong chuyển đổi năng lượng, quản lý tài nguyên và quy hoạch không gian xanh.
Tỉnh đồng thời kêu gọi đầu tư xanh từ các đối tác chiến lược như Nhật Bản, Hàn Quốc và Liên minh châu Âu (EU) vào các lĩnh vực then chốt: khu công nghiệp công nghệ cao, logistics xanh, đô thị tuần hoàn và sản xuất năng lượng tái tạo. Việc mở rộng hợp tác sẽ không chỉ mang lại nguồn lực tài chính, mà còn góp phần nâng cao trình độ công nghệ và năng lực quản trị dự án của địa phương.
Với vị thế là “Đất Tổ linh thiêng” đồng thời sở hữu vùng sinh thái trung du đa dạng, Phú Thọ có nền tảng tự nhiên và văn hóa đặc biệt để định vị mình là “Lá phổi xanh của vùng Thủ đô”. Chiến lược Net-Zero đến năm 2045 không chỉ là một cam kết về môi trường mà còn là một định hướng phát triển tổng thể, bền vững và khác biệt.
GS.TS.LS. Doanh nhân Phạm Hồng Điệp
