Morocco đang nuôi tham vọng xuất khẩu điện năng lượng Mặt Trời và gió sang châu Âu, song một số chuyên gia cho rằng nước này nên ưu tiên thị trường nội địa trước.
“Các nguồn tài nguyên của chúng tôi có thể là một trong những câu trả lời lớn, rất lớn, cho nhu cầu của châu Âu”, doanh nhân Morocco Moundir Zniber nói với BBC. Ông Zniber là một người đầy tham vọng, nhận thức được cơ hội từ cuộc khủng hoảng năng lượng tại châu Âu.
“Tôi nghĩ Morocco có cơ hội tốt nhất để đưa lục địa này thoát khỏi sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga”, ông nhận định.
Suốt 15 năm qua, ông Zniber đã xây dựng công ty Gaia Energy trở thành một trong những tập đoàn đi đầu trong cuộc cách mạng năng lượng tái tạo ở quê nhà.
“Morocco thực sự là một trong những nguồn năng lượng Mặt Trời và gió tốt nhất trên thế giới. Chúng tôi không có dầu hay khí đốt tự nhiên, nhưng chúng tôi có tiềm năng đáng kinh ngạc”, vị doanh nhân khẳng định.
Kể từ khi xung đột nổ ra ở Ukraine, các chính trị gia châu Âu đã tăng cường nỗ lực giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu bằng các nguồn năng lượng sạch. Trong bối cảnh đó, Morocco hy vọng họ có thể là một phần giải pháp.
Tham vọng
Với vị trí quan trọng nằm ngay cửa ngõ châu Âu, Morocco có kế hoạch tạo ra 52% điện năng từ các nguồn năng lượng tái tạo vào năm 2030, và xuất khẩu phần lớn lượng điện năng này qua hệ thống cáp biển sang châu Âu.
Tuy nhiên, hiện tại, nước này vẫn còn phải xây dựng thêm nhiều trang trại năng lượng Mặt Trời và gió. 90% nhu cầu năng lượng của Morocco vẫn phụ thuộc vào nhập khẩu, trong đó phần lớn là năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch, theo Energy Monitor.
Vào năm 2021, khoảng 80,5% sản lượng điện của Morocco đến từ than, khí đốt và dầu mỏ. Trong khi đó, chỉ có 12,4% sản lượng điện đến từ năng lượng gió và 4,4% từ năng lượng Mặt Trời.
Song tính đến nay, Morocco cũng đạt được một số tiến bộ rõ rệt trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, nhờ các dự án như khu liên hợp năng lượng mặt trời khổng lồ Noor-Ouarzazate – nhà máy điện Mặt Trời tập trung lớn nhất thế giới.
Noor-Ouarzazate nằm cách thành phố Ouarzazate 10 km về phía bắc. Cơ sở này được phát triển bởi công ty ACWA Power của Saudi Arabia, với sự tài trợ từ Ngân hàng Thế giới (WB) và Ngân hàng Đầu tư châu Âu. Tại đây, các tấm gương hoặc thấu kính tập trung ánh sáng trải rộng trên 3.000 ha.
Theo ông Zniber, các công ty tư nhân Morocco đang có kế hoạch xuất khẩu điện năng lượng Mặt Trời và gió cùng hydro xanh sang châu Âu và Gaia Energy cũng không phải ngoại lệ.
Tập đoàn này đang phát triển các chương trình năng lượng Mặt Trời và gió có thể đáp ứng tới 4% nhu cầu điện của Đức và Italy. “Với hydro xanh, chúng tôi có 6 dự án đang phát triển có thể đáp ứng 25% nhu cầu của EU”, ông Zniber nhấn mạnh.
Trong khi đó, công ty khởi nghiệp năng lượng Xlinks của Anh có kế hoạch xây dựng một tuyến cáp điện dưới biển từ Morocco đến Vương quốc Anh, với hy vọng năng lượng mặt trời và gió từ nước này có thể cung cấp 8% nhu cầu điện của Anh vào năm 2030.
Theo WB, việc tăng quy mô sản xuất năng lượng Mặt Trời và gió của Morocco có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cung cấp hàng triệu USD tài trợ cho nhiều lĩnh vực.
Moez Cherif, nhà kinh tế hàng đầu của WB trong khu vực, cho biết Morocco cũng có thể hưởng lợi từ việc tách khỏi “sự biến động nặng nề của giá nhiên liệu hóa thạch”. Bên cạnh đó, các dự án có thể tạo ra tới 28.000 việc làm mới mỗi năm tại quốc gia có tỷ lệ thất nghiệp 11,2% này.
Thách thức
Tuy nhiên, theo ước tính của WB, Morocco sẽ cần tiêu tốn 52 tỷ USD để đạt được mục tiêu năng lượng tái tạo vào năm 2030, và phần lớn số tiền đó phải đến từ khu vực tư nhân. Chính phủ Morocco cũng đồng tình với quan điểm này.
Nhận thức được những lợi ích tiềm năng của lĩnh vực năng lượng tái tạo, Morocco đang cố gắng đẩy nhanh tầm nhìn được Vua Mohammed VI đưa ra lần đầu vào năm 2009, song vẫn còn nhiều thách thức.
Bộ trưởng Chuyển đổi Năng lượng và Phát triển Bền vững Morocco Leila Benali cho biết một số yếu tố toàn cầu đã cản trở ngành năng lượng tái tạo ở nước này trong những năm gần đây.
“Thế giới vừa thoát khỏi một đại dịch lịch sử. Sự xáo trộn chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị ảnh hưởng đến năng lượng tái tạo, bao gồm cả cách chúng ta kinh doanh các tấm pin Mặt Trời và tua-bin gió”, bà Benali nói.
Bà cũng thừa nhận có một số rào cản nội bộ phải vượt qua, trong đó Morocco cần “tăng tốc và hợp lý hóa bộ máy quan liêu”, đảm bảo các công ty tiếp cận cơ hội nhanh chóng.
Theo bà Benali, chiến lược năng lượng của chính phủ Morocco dựa trên ba trụ cột – tăng cường năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu quả và hội nhập nhiều hơn vào thị trường năng lượng quốc tế.
Khi được hỏi liệu kế hoạch xuất khẩu điện xanh có hợp lý khi nhu cầu nội địa vẫn phụ thuộc vào năng lượng truyền thống, bà Benali nói rằng người Morocco được “ưu tiên” tiếp cận với năng lượng xanh “chi phí thấp nhất”, nhưng cũng cần tận dụng “cơ hội lịch sử” để hội nhập với thị trường năng lượng châu Âu.
Tuy nhiên, nhà hoạt động về biến đổi khí hậu Hajar Khalmichi, từ Mạng lưới Khí hậu Thanh niên Địa Trung Hải, lại có quan điểm khác.
Bà Khalmichi muốn thấy Morocco đáp ứng tất cả nhu cầu trong nước bằng năng lượng tái tạo trước khi nghĩ đến xuất khẩu điện. Bà cũng cho rằng tham vọng sản xuất 52% điện năng từ năng lượng tái tạo là chưa đủ.
Hải Linh
