Nhiều ưu đãi cho bốn lĩnh vực thử nghiệm
Thực hiện nhiệm vụ Thủ tướng giao, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính) đang xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn (dự thảo Nghị định). Đại diện cơ quan soạn thảo cho biết, việc vận hành cơ chế này nhằm khuyến khích, thúc đẩy việc thử nghiệm, ứng dựng khoa học công nghệ phù hợp với xu hướng phát triển xanh, bền vững.
Theo dự thảo Nghị định, các tổ chức tham gia có thể thử nghiệm các mô hình, giải pháp phát triển kinh tế tuần hoàn trong bốn lĩnh vực (nông, lâm nghiệp và thủy sản; công nghiệp; năng lượng tái tạo; vật liệu xây dựng), đồng thời chịu sự giám sát của cơ quan nhà nước có thẩm quyền để kiểm soát rủi ro. Thời hạn thử nghiệm tối đa năm năm, có thể gia hạn một lần với thời gian tối đa là năm năm.
Dự thảo Nghị định cũng đề xuất nhiều chính sách ưu đãi cho các dự án tham gia cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn. Ví dụ, các dự án được hỗ trợ tối đa 50% chi phí chuyên gia tư vấn công nghệ; tối đa 50% chi phí thuê, mua các giải pháp chuyển đổi số để thực hiện dự án; tối đa 70% chi phí cho một khóa học quản trị doanh nghiệp; tối đa 50% học phí đào tạo nghề, chuyển đổi nghề; được miễn thuế nhập khẩu, ưu tiên thông quan hàng hóa.
Đồng thời, dự án tham gia cơ chế thử nghiệm được tiếp cận, huy động, vay vốn ưu đãi, vay vốn không bảo lãnh chính phủ đối với các khoản tín dụng xanh; được phát hành trái phiếu xanh và liên kết với các đối tác trong và ngoài nước xây dựng thử nghiệm sàn giao dịch trái phiếu xanh, tín chỉ carbon tự nguyện.
Bên cạnh đó, chính sách đất đai có ưu đãi nổi trội dành cho dự án tham gia cơ chế thử nghiệm, như được phép sử dụng đất mục đích hỗn hợp, tích hợp đa năng. Các tỉnh, thành ưu tiên sử dụng mặt bằng sạch có sẵn, chịu trách nhiệm giải phóng sạch mặt bằng trong trường hợp nhà đầu tư ứng tiền giải phóng mặt bằng khu đất tại địa phương có vị trí, địa hình, đặc điểm phù hợp với quy mô dự án kinh tế tuần hoàn.
Vì sao mỗi tỉnh chỉ có năm tổ chức được phát hành trái phiếu xanh?
Góp ý dự thảo Nghị định, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI đề nghị cần làm rõ tiêu chí tham gia cơ chế thử nghiệm.
Hiện tại, dự thảo Nghị định quy định ba tiêu chí tham gia cơ chế thử nghiệm. Đó là: (1) có kế hoạch khả thi và tiềm năng phát huy tác động tích cực về kinh tế, xã hội và môi trường; (2) chủ yếu sử dụng nguyên liệu đầu vào trong nước; (3) ứng dụng công nghệ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Cộng đồng doanh nghiệp băn khoăn đây có được coi là tiêu chí sàng lọc để lựa chọn dự án có thể tham gia vào cơ chế thử nghiệm? Hơn nữa, không rõ cơ quan nhà nước sẽ đánh giá dự án như thế nào theo các tiêu chí trên – theo cách chấm điểm, hay ưu tiên một số tiêu chí nhất định hay cách khác? Nếu không phải như vậy thì cơ quan cấp phép sẽ dựa trên căn cứ nào để xét đạt/không đạt hay cấp phép cho dự án này mà không cấp phép cho dự án khác? Nhấn mạnh điều này rất quan trọng trong trường hợp có nhiều doanh nghiệp cùng nộp hồ sơ đăng ký thử nghiệm, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ nội dung này.
Bên cạnh đó, VCCI cho rằng, các cơ chế thử nghiệm thường giới hạn một số doanh nghiệp nhất định được tham gia vì vấn đề nguồn lực của cơ quan giám sát có hạn. Tuy nhiên, dự thảo Nghị định quy định sau khi xem xét hồ sơ, sẽ cấp phép tham gia nếu hồ sơ đáp ứng các điều kiện và tiêu chí. Quy định này có được hiểu là không giới hạn số lượng dự án có thể tham gia cơ chế hay không – đây cũng là vấn đề cần làm rõ.
Tiêu chí lựa chọn tổ chức phát hành trái phiếu xanh, vận hành sàn giao dịch trái phiếu xanh, tín chỉ carbon tự nguyện cũng cần được xem xét ở một số điểm. Thứ nhất, theo dự thảo Nghị định, mỗi tỉnh, thành phố không được có quá năm tổ chức tham gia cơ chế thử nghiệm được phát hành trái phiếu xanh. Tại sao lại hạn chế chỉ năm tổ chức ở mỗi địa phương được phát hành trái phiếu xanh trong khi dự án đầu tư nào cũng có nhu cầu về vốn, và các dự án tham gia thử nghiệm thường có nhu cầu với nguồn vốn xanh, VCCI nêu vấn đề.
Thứ hai, dự thảo Nghị định quy định chỉ có một đơn vị được liên kết với quỹ đầu tư phát triển địa phương thử nghiệm vận hành sàn giao dịch trái phiếu xanh, tín chỉ carbon tự nguyện. Trong khi đó, sàn giao dịch cần hoạt động tập trung với khối lượng hàng hóa càng lớn (trường hợp này là trái phiếu xanh, tín chỉ carbon) để bảo đảm tối ưu chi phí vận hành và có thể có lợi nhuận. Như vậy, liệu việc thành lập ở mỗi địa phương một sàn giao dịch có dàn trải và thiếu hiệu quả hay không?
VCCI cho rằng cơ quan soạn thảo cần làm rõ những vấn đề trên. Trường hợp vẫn giữ nguyên các quy định đó thì cần bổ sung quy định về tiêu chí, cách xác định tổ chức được lựa chọn để triển khai nội dung này nhằm bảo đảm tính công bằng và minh bạch.
Cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn là bước đi quan trọng để khuyến khích đổi mới sáng tạo và thúc đẩy sự phát triển bền vững trong các ngành kinh tế. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao, đúng là cần làm rõ các tiêu chí tham gia và bảo đảm một quy trình minh bạch, công bằng như VCCI khuyến nghị. Việc tạo ra một môi trường vừa khuyến khích sáng tạo, vừa bảo đảm giám sát chặt chẽ sẽ là chìa khóa thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn phát triển mạnh mẽ trong tương lai.
Cẩm Hà
