Với khả năng làm nóng Trái đất gấp khoảng 80 lần so với CO₂ trong vòng hai thập kỷ đầu, khí mê-tan là một tác nhân cực kỳ nguy hiểm, cần được kiểm soát chặt chẽ.
Là một quốc gia đang phát triển, Việt Nam không chỉ cần đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế mà còn phải đảm bảo sự bền vững và an toàn về môi trường.
Trước tình hình đó, Chính phủ cùng Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có Kế hoạch hành động giảm phát thải khí metan đến năm 2030, trong đó đề ra 6 nhiệm vụ trọng tâm trong việc giảm phát thải khí mê-tan.
1. Xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách phù hợp
Một nền tảng vững chắc cho mọi hoạt động giảm phát thải chính là cơ chế và chính sách rõ ràng, khả thi. Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, ban hành các quy chuẩn phát thải riêng cho khí mê-tan và áp dụng các chính sách tài chính hỗ trợ như ưu đãi thuế, tín dụng xanh.
Việc xây dựng cơ chế cần đảm bảo vừa mang tính thực thi cao, vừa tạo ra động lực cho doanh nghiệp, hộ nông dân đầu tư vào công nghệ xử lý khí thải.
Cùng lúc, chính sách cần được minh bạch và dễ tiếp cận, để mọi bên liên quan, từ các tỉnh, thành, doanh nghiệp đến tổ chức hành chính địa phương đều có thể tham gia một cách chủ động.
2. Thực hiện các biện pháp giảm phát thải mê-tan trong quản lý chất thải rắn và xử lý nước thải
Chất thải rắn và nước thải là những nguồn phát thải mê-tan đáng chú ý tại các thành phố lớn. Khi rác thải hữu cơ bị chôn lấp tại bãi chôn lấp không có hệ thống thu khí, mê-tan được sinh ra từ quá trình phân hủy yếm khí. Tương tự, nước thải chưa qua xử lý hoặc xử lý yếm khí cũng tạo ra mê-tan.
Để khắc phục, Việt Nam cần đẩy mạnh các biện pháp cải thiện chất lượng xử lý. Chẳng hạn như nâng cấp hệ thống xử lý cho phép chuyển từ chôn lấp đơn thuần sang hệ thống thu khí biogas, sử dụng công nghệ xử lý tiên tiến tại bãi rác.
Đồng thời, các trạm xử lý nước thải nên ưu tiên áp dụng quy trình hiếu khí hoặc bioreactor giúp hạn chế sinh mê-tan.
Điều này không chỉ giúp giảm phát thải, mà còn tận dụng nguồn biogas như nguồn năng lượng xanh, tiết kiệm chi phí xử lý và mang lại hiệu quả kinh tế lâu dài.
3. Nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ
Giải pháp kỹ thuật luôn là một yếu tố quyết định trong cuộc chiến giảm phát thải mê-tan. Việt Nam cần tăng cường nghiên cứu để phát triển và áp dụng các công nghệ hiệu quả như biogas, thu hồi khí mê-tan từ các nguồn dầu khí, kỹ thuật xử lý yếm khí cải tiến, công nghệ vi sinh xử lý mê-tan.
Trọng tâm là cải tiến để các công nghệ này có chi phí đầu tư hợp lý, phù hợp với điều kiện kinh tế vùng nông thôn, thành thị, đồng thời dễ triển khai tại các trang trại chăn nuôi hay nhà máy xử lý chất thải.
Nghiên cứu cũng cần được hỗ trợ bởi viện nghiên cứu, đại học, doanh nghiệp công nghệ xanh, tận dụng các nguồn tài trợ trong nước và quốc tế. Khi có kết quả nghiên cứu khả thi, cần nhanh chóng chuyển giao và nhân rộng mô hình hiệu quả để mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và cộng đồng.
4. Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao năng lực và nhận thức
Muốn chính sách và công nghệ đi vào cuộc sống, cần xây dựng nhận thức sâu rộng trong cộng đồng. Việc tuyên truyền nên được thực hiện bằng ngôn ngữ dễ hiểu, qua nhiều kênh truyền thông, như truyền hình, radio, mạng xã hội, chương trình truyền thông địa phương
Các chương trình tập huấn cho nông dân, cán bộ địa phương, chủ trang trại cần được tổ chức đều đặn, bởi chính họ là lực lượng trực tiếp vận hành hệ thống biogas, áp dụng phương pháp xử lý nước thải mới, quản lý bãi rác thân thiện.
Việc nâng cao năng lực còn đòi hỏi đào tạo kỹ năng cho cán bộ quản lý, kỹ sư môi trường, chuyên gia phân tích số liệu. Khi cộng đồng thấy lợi ích rõ ràng như tiết kiệm điện, giảm hóa đơn năng lượng, cải thiện môi trường sống thì người dân sẽ trở thành lực lượng chủ động tham gia và đóng góp mạnh mẽ cho chương trình giảm phát thải mê-tan.
5. Tăng cường hợp tác song phương, đa phương và huy động các nguồn lực
Ngân sách trong nước thường có hạn, nhất là khi cần đầu tư vào công nghệ cao, hệ thống giám sát hay hệ thống xử lý hiện đại. Do đó, Việt Nam cần mở rộng hợp tác quốc tế với các tổ chức như Ngân hàng Thế giới (WB), Tổ chức Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP), GCF, các nước phát triển trong khuôn khổ song phương và đa phương.
Hợp tác cũng nên mở rộng đến các viện nghiên cứu quốc tế, nhằm tiếp cận công nghệ mới, mô hình đánh giá hiệu quả và xây dựng hệ sinh thái xanh toàn diện. Sự hỗ trợ ngoại lực là bệ phóng giúp Việt Nam nâng cao năng lực thực thi và đạt kết quả nhanh hơn.
6. Giám sát, đánh giá và điều chỉnh chiến lược một cách linh hoạt
Việt Nam cần thiết lập hệ thống giám sát, đánh giá thường xuyên để theo dõi tiến độ và hiệu quả các biện pháp đã triển khai. Việc này đòi hỏi dữ liệu được thu thập từ nhiều nguồn để đánh giá lượng mê-tan giảm được, hiệu quả kinh tế, tác động xã hội, mức độ lan tỏa mô hình.
Khi có dữ liệu thực tế, cơ quan chức năng có thể điều chỉnh chiến lược, tăng cường hoặc thay đổi các biện pháp cho phù hợp.
6 nhiệm vụ, một mục tiêu
Giảm phát thải khí mê-tan không chỉ là hướng đi phù hợp với cam kết quốc tế về chống biến đổi khí hậu mà còn mang lại lợi ích rõ ràng cho đời sống người dân, hiệu quả nông nghiệp, quản lý chất thải và năng lượng bền vững. Sáu nhiệm vụ mà Chính phủ Việt Nam đề ra chính là những trụ cột then chốt để đạt mục tiêu giảm mê-tan thành công, hiệu quả và bền vững.
Khi các nhiệm vụ được triển khai đồng bộ, từ chính sách phù hợp, công nghệ hiệu quả, cộng đồng tham gia tích cực đến nguồn lực được đầu tư đúng hướng và giám sát chặt chẽ, Việt Nam sẽ không chỉ giảm được lượng khí gây hiệu ứng nhà kính mà còn xây dựng được nền nông nghiệp, quản lý chất thải và hệ thống xử lý môi trường tiên tiến, hiện đại hơn.
Đó là minh chứng cho sức mạnh của chiến lược gắn kết giữa hành động khoa học và vận dụng thực tế, giữa lợi ích kinh tế xã hội và bảo vệ môi trường.
Tân Cương
