Trong cuộc bỏ phiếu diễn ra vào ngày 17/10 ở London, Ủy ban Bảo vệ Môi trường Biển (MEPC) thuộc IMO đồng ý hoãn áp dụng Khung Net-Zero (NZF) cho ngành vận tải trong một năm.
Quyết định trì hoãn được đưa ra sau một tuần đàm phán mà các nhà ngoại giao mô tả là “khủng khiếp” khi Mỹ và các đồng minh gây áp lực rất lớn lên các quốc gia trên cả phương diện công khai lẫn riêng tư để thúc ép họ phản đối thỏa thuận NZF.
Dù không trực tiếp chỉ trích Mỹ, phái đoàn Brazil tại IMO cho biết, các chiến thuật được sử dụng để gây áp lực lên các quốc gia nhằm ngăn chặn NZF là chưa từng có tiền lệ.
NZF của IMO đặt ra các mục tiêu ràng buộc đối với các tàu có tổng dung tích trên 5.000 tấn nhằm cắt giảm cường độ carbon trong nhiên liệu hàng hải, bắt đầu từ năm 2028. Mục tiêu cuối cùng của NZF là đưa phát thải ròng trong ngành về mức zero (Net-Zero) vào năm 2050.
NZF giới thiệu một hệ thống tín chỉ carbon và hình phạt kinh tế. Theo đó, các tàu vượt quá giới hạn phát thải phải mua tín chỉ carbon của IMO với giá có thể lên tới 380 đô la/tấn để khắc phục.
Ngược lại, các tàu phát thải thấp có thể được cấp và bán các tín chỉ carbon dư thừa. Doanh thu bán tín chỉ carbon khắc phục sẽ được chuyển vào Quỹ Net-Zero của IMO để hỗ trợ cho hoạt động thúc đẩy sử dụng nhiên liệu sạch trong ngành vận tải biển và hỗ trợ các nước đang phát triển chuyển đổi sang nhiên liệu sạch.
NZF dự kiến tạo ra doanh thu bán tín chỉ carbon khắc phục lên tới 15 tỉ đô la mỗi năm kể từ năm 2030. Ngành vận tải biển đóng góp khoảng 80% thương mại toàn cầu và ước tính chịu trách nhiệm khoảng 3% tổng ượng khí thải gây ra biến đổi khí hậu.
MEPC của IMO dự kiến bỏ phiếu thông qua NZF vào hôm 17/10 trong cuộc họp ở London (Anh).
Tuy nhiên, trước thềm cuộc bỏ phiếu, hôm 16/10, Tổng thống Donald Trunmp tuyên bố trên mạng xã hội rằng, Mỹ sẽ không ủng hộ “thuế lừa đảo xanh mới” áp lên ngành vận tải biển toàn cầu. Ông nhấn mạnh Mỹ sẽ không tuân thủ NZF dưới bất cứ hình thức nào, kêu gọi các nước bỏ phiếu phản đối thỏa thuận này.
Mỹ cùng với Saudi Arabia, hai nước sản xuất dầu mỏ lớn nhất thế giới là những bên phản đối NZF mạnh mẽ nhất.
Cuối cùng, Saudi Arabia kiến nghị bỏ phiếu hoãn thảo luận việc thông qua NZF thêm một năm. Kết quả là kiến nghị được thông qua với 59 nước ủng hộ, 49 nước phản đối và 21 nước bỏ phiếu trắng. Liên minh châu Âu (EU), vốn thường bỏ phiếu thống nhất trên toàn cầu khối, đã bị chia rẽ khi Hy Lạp và Cộng hòa Síp bỏ phiếu trắng.
Một số nhà quan sát cho rằng động thái trì hoãn có thể đặt dấu chấm hết cho thỏa thuận NZF bất chấp sự ủng hộ mạnh mẽ của Liên minh châu Âu (EU), Anh, Ấn Độ, Trung Quốc và Brazil.
Tổng thư ký IMO Arsenio Dominguez đã kết thúc cuộc họp bằng cách yêu cầu các đại biểu không vỗ tay, vì “không có người chiến thắng” trong quá trình này.
Ralph Regenvanu, Bộ trưởng Biến đổi Khí hậu Vanuatu chỉ trích quyết định trì hoãn NZF là “không thể chấp nhận được khi xét đến tính cấp bách mà chúng ta đang phải đối mặt trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang gia tăng”.
Động thái phản đối NZF là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn của chính quyền Tổng thống Donald Trump nhằm bảo đảm doanh thu dầu, than đá và khí đốt của nền kinh tế lớn nhất thế giới không bị ảnh hưởng bởi các chính sách khí hậu toàn cầu.
Chính quyền của ông đã sử dụng các diễn đàn từ Ngân hàng Thế giới (WB) và các cơ quan quản lý chứng khoán cho ến các cuộc đàm phán thương mại liên quan đến Liên Hợp Quốc để thúc đẩy các quốc gia, tổ chức tài chính và doanh nghiệp thu hẹp chính sách khí hậu.
Mặc dù năm ngoái là năm nóng nhất trong lịch sử, ông Trump đã mô tả biến đổi khí hậu là một “trò lừa đảo” và rút Mỹ khỏi Thỏa thuận khí hậu Paris.
Trước khi các cuộc đàm phán về NZF khởi động, Mỹ đã cảnh báo rằng các quốc gia ủng hộ thỏa thuận này có thể phải đối mặt với việc tàu thuyền của họ bị chặn, hạn chế thị thực và các hình phạt thương mại.
Lê Linh (Theo Financial Times, Seatrade Maritime News)
