Hướng tới mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050, Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách và luật nhằm thúc đẩy sự phát triển của năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, để tận dụng tối đa tiềm năng và lợi thế sẵn có, Việt Nam cần hoàn thiện thêm khung pháp lý nhằm thu hút các nhà đầu tư, tạo động lực mạnh mẽ cho ngành năng lượng tái tạo, qua đó góp phần đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển kinh tế – xã hội bền vững.
Cụ thể, Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị, ban hành ngày 11/2/2020, đã vạch ra định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Nghị quyết này nhấn mạnh việc phát triển đồng bộ và đa dạng các nguồn năng lượng, đồng thời ưu tiên khai thác hiệu quả năng lượng tái tạo. Theo đó, mục tiêu đặt ra là năng lượng tái tạo sẽ chiếm khoảng 15-20% tổng cung năng lượng sơ cấp vào năm 2030 và tăng lên 25-30% vào năm 2045.
Bên cạnh đó, Quy hoạch điện VIII (giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050) thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam với việc phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió ngoài khơi. Chính phủ đặt mục tiêu công suất điện gió ngoài khơi đạt 6 GW vào năm 2030 và có thể lên tới 70-90,5 GW vào năm 2050. Đây là một bước đi quan trọng nhằm thúc đẩy dòng vốn đầu tư vào thị trường năng lượng sạch, mở ra cơ hội phát triển bền vững trong ngành điện.
Ngoài ra, Luật Điện lực (sửa đổi), có hiệu lực từ ngày 1/2/2025, cũng đã dành một loạt điều khoản quan trọng (từ Điều 20 đến Điều 29) để quy định về phát triển điện năng lượng tái tạo và năng lượng mới. Luật này không chỉ hướng đến sự minh bạch, hiệu quả trong quản lý mà còn đưa ra các cơ chế ưu đãi nhằm khuyến khích đầu tư vào hệ thống điện tự sản xuất, tự tiêu thụ từ nguồn năng lượng tái tạo, giúp giảm áp lực lên lưới điện quốc gia.
Tuy nhiên, theo TS. Trần Du Lịch, Phó Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), doanh nghiệp trong nước vẫn chưa thực sự quen thuộc với các khái niệm như “xanh hóa” hay “năng lượng tái tạo”. Một phần nguyên nhân là do khung pháp lý chưa hoàn thiện, dẫn đến những khó khăn trong việc triển khai và thu hút đầu tư. Ông cho rằng cần có sự tham gia của các chuyên gia pháp lý để tư vấn và hỗ trợ nhà đầu tư, đảm bảo quá trình đầu tư diễn ra thuận lợi và minh bạch.
Từ góc nhìn của các doanh nghiệp quốc tế, ông Seck Yee Chung, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Singapore tại Việt Nam, cho biết các nhà đầu tư nước ngoài rất quan tâm đến thị trường năng lượng tái tạo tại Việt Nam. Tuy nhiên, họ vẫn gặp nhiều trở ngại, đặc biệt là khó khăn trong tiếp cận vốn. Vì vậy, để tạo môi trường đầu tư hấp dẫn hơn, Việt Nam cần đẩy mạnh công tác quy hoạch, chuẩn bị quỹ đất, minh bạch trong đấu thầu, cải thiện các chính sách hỗ trợ cũng như đẩy nhanh tiến trình phê duyệt và cấp phép dự án.
Theo Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) Phạm Nguyên Hùng, để phát triển bền vững năng lượng tái tạo, cần có một khung pháp lý cao nhất – đó là một luật riêng về năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, việc xây dựng và ban hành luật này sẽ đòi hỏi nhiều thời gian nghiên cứu, đánh giá.
Việc hoàn thiện khung pháp lý không chỉ giúp Việt Nam tránh bị “lỡ nhịp” trong quá trình chuyển đổi năng lượng mà còn tạo điều kiện để ngành năng lượng tái tạo phát triển tương xứng với tiềm năng của đất nước. Qua đó, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững và thực hiện cam kết giảm phát thải theo lộ trình đã đề ra.
P.V. (Tạp chí Kinh tế nông thôn)
