Biến cam kết Net Zero 2050 của Việt Nam thành hành động cụ thể trong ngành Hàng không

Tiếp tục Kỳ họp thứ 10, chiều 12/11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi).

Dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) đã được sắp xếp, bố cục lại bao gồm 11 Chương và 109 Điều (giảm 93 điều so với Luật hiện hành). Việc xây dựng Luật nhằm thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, hoàn thiện cơ chế, chính sách trong lĩnh vực hàng không dân dụng; thực hiện cam kết của Việt Nam với cộng đồng quốc tế; tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước lĩnh vực hàng không dân dụng; khắc phục những vướng mắc, bất cập; đề xuất giải quyết các vấn đề mới, vấn đề phát sinh; khơi thông các điểm nghẽn, tạo ra động lực mới cho sự phát triển kinh tế – xã hội, hội nhập quốc tế, đảm bảo quốc phòng – an ninh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) quy định về hoạt động hàng không dân dụng bao gồm các quy định về tàu bay, cảng hàng không, nhân viên hàng không, hoạt động bay, vận tải hàng không thương mại, hàng không chung, hàng không chuyên dùng, an toàn hàng không, an ninh hàng không, trách nhiệm dân sự và các hoạt động khác có liên quan đến hàng không dân dụng…

Ngành Hàng không cần chuẩn bị tham gia các cơ chế giảm phát thải toàn cầu

Đóng góp ý kiến vào dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi), đại biểu Tạ Đình Thi – Đoàn ĐBQH Tp.Hà Nội khẳng định, dự án Luật đã tiếp cận nhiều vấn đề quan trọng, từ quản lý nhà nước đến các quy định cụ thể về an toàn, an ninh và trách nhiệm dân sự. Đặc biệt, dự án Luật đã dành một điều (Điều 9) quy định về bảo vệ môi trường và lần đầu tiên đưa vào khái niệm “”Nhiên liệu hàng không bền vững – SAF”” (khoản 24 Điều 2), thể hiện tầm nhìn hướng tới sự phát triển bền vững của ngành.

Quan tâm về vấn đề giảm phát thải và thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050, đại biểu Tạ Đình Thi nhấn mạnh, ngành Hàng không là huyết mạch giao thông, một động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế, kết nối thương mại toàn cầu và du lịch. Tuy nhiên, đây cũng là một trong những ngành khó giảm phát thải nhất. Trên phạm vi toàn cầu, ngành Hàng không đóng góp khoảng 2-3% tổng lượng phát thải CO2. Tại Việt Nam, cùng với sự phát triển kinh tế và mức sống được nâng cao, nhu cầu đi lại bằng đường hàng không đang tăng trưởng với tốc độ rất nhanh. Điều này kéo theo lượng phát thải khí nhà kính từ ngành này cũng sẽ gia tăng đáng kể, gây áp lực lên cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 của Việt Nam.

Theo đại biểu Tạ Đình Thi, cộng đồng quốc tế đã và đang có những bước tiến quan trọng để “xanh hóa” ngành hàng không. Có thể kể đến Cơ chế thị trường carbon (CORSIA) do Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) thiết lập; việc đầu tư mạnh mẽ vào nhiên liệu hàng không bền vững (SAF); cải tiến công nghệ và quản lý khai thác.

Tại Việt Nam, mặc dù còn non trẻ, ngành Hàng không cũng đã có những bước đi đầu tiên như thí điểm một số chuyến bay sử dụng hỗn hợp SAF, nghiên cứu cải tiến cơ chế vận hành. Tuy nhiên theo đại biểu, các nỗ lực này vẫn còn rời rạc và chưa có một hành lang pháp lý đủ mạnh để thúc đẩy đồng bộ.

Trong dự án Luật đã đề cập đến SAF và các chính sách ưu đãi tại Điều 5, tuy vậy các quy định này vẫn mang tính định hướng. Để biến cam kết Net Zero 2050 của Việt Nam thành hành động cụ thể trong ngành Hàng không, cần có những bước đi mạnh mẽ và rõ ràng hơn ngay trong Luật. Do vậy, đại biểu Tạ Đình Thi đề xuất:

Thứ nhất, dự án Luật nên quy định giao Chính phủ hoặc cơ quan có thẩm quyền xây dựng một Lộ trình quốc gia về phát triển và sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững với các mục tiêu cụ thể, tăng dần theo từng giai đoạn về tỷ lệ pha trộn SAF bắt buộc đối với các hãng hàng không khai thác tại Việt Nam, bắt đầu từ một mức nhất định sau năm 2030.

Thứ hai, về cơ chế hỗ trợ toàn diện, các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai (tại khoản 6 Điều 5) cần được chi tiết hóa, không chỉ cho việc sử dụng mà còn cho cả nghiên cứu, sản xuất, nhập khẩu và phát triển hạ tầng cung ứng SAF trong nước. Điều này sẽ tạo ra thị trường ổn định và khuyến khích các nhà đầu tư.

Thứ ba, đa dạng hóa giải pháp giảm carbon: Ngoài SAF, dự thảo Luật nên khuyến khích mạnh mẽ việc áp dụng các công nghệ và giải pháp khác như tối ưu hóa hoạt động bay, sử dụng máy bay thế hệ mới tiết kiệm nhiên liệu, và đầu tư vào các dự án bù trừ carbon trong nước.

Thứ tư, đẩy mạnh áp dụng công nghệ và quy trình vận hành xanh: Dự án Luật cần khuyến khích các hãng hàng không, cảng hàng không đầu tư vào đội tàu bay hiện đại, tiết kiệm nhiên liệu; ứng dụng các công nghệ quản lý giao thông hàng không (ATM) tiên tiến để rút ngắn lộ trình bay, giảm thời gian chờ đợi và sử dụng năng lượng tái tạo cho các hoạt động mặt đất.

Thứ năm, chuẩn bị tham gia các cơ chế giảm phát thải toàn cầu: Dự án Luật cần tạo cơ sở pháp lý để Việt Nam chủ động tham gia đầy đủ và hiệu quả vào các cơ chế như CORSIA, bảo đảm lợi ích cho các hãng hàng không Việt Nam đồng thời thể hiện trách nhiệm của quốc gia.

Theo đại biểu Tạ Đình Thi, việc bổ sung các quy định cụ thể về kết nối liên phương thức và một lộ trình rõ ràng để đạt mục tiêu Net Zero sẽ không chỉ giúp hoàn thiện dự án Luật mà còn bảo đảm tuân thủ các cam kết quốc tế, thúc đẩy cơ hội để ngành hàng không Việt Nam chuyển mình, nâng cao năng lực cạnh tranh, hội nhập bền vững với thế giới. Một khung pháp lý tiến bộ và có “”tầm nhìn xa” sẽ định hướng cho toàn ngành phát triển vừa đáp ứng nhu cầu đi lại vừa bảo vệ môi trường cho các thế hệ tương lai. Với những sửa đổi, bổ sung này, Luật Hàng không dân dụng Việt Nam sẽ thực sự trở thành nền tảng pháp lý vững chắc, dẫn dắt ngành hàng không phát triển an toàn, hiệu quả, hiện đại và thân thiện với môi trường.

Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất nhiên liệu hàng không bền vững

Liên quan đến nội dung trên, đại biểu Thạch Phước Bình – Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long cho rằng, hiện nay, vấn đề giảm phát thải khí CO₂ trong lĩnh vực hàng không đang là thách thức toàn cầu. Một giải pháp được nhiều quốc gia áp dụng là nhiên liệu hàng không bền vững, tức là loại nhiên liệu được sản xuất từ chất thải, dầu ăn đã qua sử dụng, phụ phẩm nông nghiệp hoặc khí CO₂ tái chế (có thể giúp giảm tới 94% lượng phát thải khí nhà kính so với nhiên liệu thông thường). Vì thế, đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị dự thảo Luật bổ sung khái niệm “nhiên liệu hàng không bền vững” vào phần giải thích từ ngữ, đồng thời giao Chính phủ ban hành lộ trình sử dụng nhiên liệu sạch trong ngành hàng không. Cụ thể, có thể đặt mục tiêu tối thiểu 1% từ năm 2026, tăng lên 3–5% vào năm 2030, phù hợp với xu thế quốc tế.

Bên cạnh đó, cần có chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai để khuyến khích doanh nghiệp trong nước đầu tư sản xuất loại nhiên liệu này, vừa giảm phát thải vừa tận dụng chất thải, góp phần hình thành nền kinh tế tuần hoàn.

Theo đại biểu Thạch Phước Bình, qua kinh nghiệm quốc tế cho thấy, Liên minh châu Âu đã quy định bắt buộc các sân bay phải sử dụng ít nhất 2% nhiên liệu sạch từ năm 2025 và tăng lên 6% vào năm 2030; Singapore sẽ áp dụng mức phí nhiên liệu xanh từ năm 2026 để bảo đảm mọi chuyến bay đều có tỷ lệ nhiên liệu bền vững tối thiểu 1%, hướng tới 5% vào năm 2030. Indonesia  cũng đã thử nghiệm loại nhiên liệu sinh học mang tên “Bioavtur J2.4” và dự kiến áp dụng pha trộn bắt buộc từ năm 2026. Hoa Kỳ đặt mục tiêu sản xuất 3 tỷ gallon nhiên liệu bền vững vào năm 2030 với cơ chế hỗ trợ tín dụng và giảm thuế cho doanh nghiệp.

Như vậy, việc luật hóa lộ trình sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững sẽ giúp Việt Nam chủ động thực hiện cam kết giảm phát thải, đồng thời mở ra hướng đi mới cho ngành năng lượng xanh và công nghiệp tái chế trong nước. Đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo trong quản lý điều hành bay, quản lý hành lý và dịch vụ hành khách – theo hướng “hàng không xanh, thông minh và nhân văn”.

Tham gia giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ban hành dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) trong bối cảnh hội nhập quốc tế, đảm bảo quốc phòng – an ninh trong kỷ nguyên mới; đồng thời khơi thông các điểm nghẽn, tạo ra động lực mới cho sự phát triển kinh tế – xã hội. Với những đóng góp, đề xuất của các ĐBQH, Bộ Xây dựng sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến tại phiên họp trong quá trình hoàn thiện dự án Luật.

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, các ý kiến phát biểu đều rất sôi nổi, có tính xây dựng và trách nhiệm cao, cơ bản nhất trí với nhiều nội dung của dự án Luật. Bên cạnh đó, các ĐBQH cũng phân tích, đánh giá, làm sâu sắc thêm nhiều nội dung, đóng góp thêm nhiều ý kiến cụ thể để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật.

Bích Lan – Vũ Hiếu – Cao Hoàng