Trước thềm Hội nghị COP30 của Liên Hợp Quốc vào tháng 11, nơi các lãnh đạo toàn cầu sẽ nhấn mạnh “tính cấp bách của khủng hoảng khí hậu”, tỷ phú Bill Gates bất ngờ trở thành tiếng nói phản biện mạnh mẽ. Trong bản ghi nhớ gửi đến đại biểu hội nghị, ông kêu gọi “đặt con người lên trước khí hậu”, nhấn mạnh rằng mục tiêu cắt giảm phát thải ròng cần được xem xét lại trong bối cảnh hàng tỷ người vẫn đang sống trong nghèo đói và thiếu năng lượng. “Chỉ số cần được coi trọng hơn lượng phát thải hay mức tăng nhiệt độ là việc cải thiện cuộc sống con người” Bill Gates viết. “Mục tiêu hàng đầu phải là ngăn chặn đau khổ, đặc biệt với những người ở các quốc gia nghèo nhất thế giới”
Ba luận điểm thách thức tư duy cũ
Theo Gates, cuộc chiến khí hậu nên được nhìn nhận lại dựa trên ba tiền đề:
1. Biến đổi khí hậu là thách thức lớn, nhưng không phải mối đe dọa tuyệt diệt nền văn minh.
2. Chỉ số nhiệt độ không phản ánh đầy đủ tiến bộ của nhân loại trong ứng phó với khí hậu.
3. Sức khỏe và sự thịnh vượng kinh tế mới là “lá chắn” hiệu quả nhất chống lại biến đổi khí hậu.
Ông dẫn dữ liệu cho thấy: đạt Net Zero toàn cầu vào năm 2050 chỉ giúp hạn chế mức tăng nhiệt độ xuống 1,9 °C, trong khi “không hành động” dẫn tới nhiệt độ sẽ tăng 2,9 °C, một chênh lệch mà theo ông “không đủ để biện minh cho cái giá kinh tế – xã hội khổng lồ mà nhân loại phải trả”. Thay vì dồn toàn bộ nguồn lực vào các cam kết phát thải, Gates cho rằng cần đầu tư vào tiếp cận năng lượng, y tế và giáo dục, nơi mỗi đồng chi tiêu có thể tạo ra hiệu quả nhân đạo lớn hơn gấp nhiều lần.
Năng lượng – chìa khóa của công bằng nhân loại
Gates nhấn mạnh mối tương quan không thể tách rời giữa mức tiêu thụ năng lượng và thịnh vượng kinh tế: “Không có quốc gia nào giàu có mà lại tiêu thụ ít năng lượng, và không có quốc gia nào vẫn nghèo dù sử dụng nhiều năng lượng”. Theo ông, một đứa trẻ sinh ở Nam Sudan có nguy cơ tử vong trước 5 tuổi cao gấp 39 lần trẻ em Thụy Điển. Nguyên nhân không chỉ là khí hậu – mà là thiếu năng lượng, dinh dưỡng và hạ tầng y tế. Các nước có mức tiêu thụ năng lượng cao thường có hệ thống y tế, cấp nước, và vệ sinh tốt hơn, cùng năng lực bảo vệ môi trường mạnh hơn. Minh chứng mới nhất là bão Melissa ở Jamaica, nơi thiệt hại nghiêm trọng hơn nhiều so với các nước giàu, do hạ tầng năng lượng yếu và khả năng phục hồi thấp.
Đồng minh bất ngờ: Donald Trump
Trong cách tiếp cận mới này, Bill Gates có một người ủng hộ bất ngờ – cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Chính quyền Trump đã bãi bỏ lệnh cấm cho vay các dự án năng lượng hóa thạch tại các nước đang phát triển, cho phép họ tiếp cận vốn để xây dựng nhà máy điện, đường dây truyền tải và mạng lưới điện sinh hoạt. Chính sách này cũng khiến nhiều ngân hàng toàn cầu tạm ngừng cam kết hạn chế tài trợ nhiên liệu hóa thạch, đồng thời làm suy yếu ảnh hưởng của Trung Quốc tại châu Phi và Mỹ Latinh – nơi Bắc Kinh thường cho vay kèm điều kiện thế chấp cảng hoặc tài sản chiến lược.
Thông điệp gửi tới COP30
Theo Diana Furchtgott-Roth – Giám đốc Trung tâm Năng lượng, Khí hậu và Môi trường thuộc Quỹ Di sản, người bình luận về bản ghi nhớ của Gates – thông điệp này buộc cộng đồng quốc tế phải đối diện một thực tế khó chịu: Trong khi các hội nghị khí hậu diễn ra tại những nơi có điện, nước và bệnh viện hiện đại, hàng tỷ người khác vẫn chưa có đủ năng lượng để thắp sáng căn nhà của mình. “Chiến lược khí hậu hiệu quả nhất không phải là siết chặt chỉ tiêu phát thải, mà là giúp những cộng đồng dễ tổn thương có đủ nguồn lực để thích ứng và phát triển” bài viết kết luận.
Dù COP30 có lắng nghe hay không, Bill Gates đã khiến thế giới phải đặt lại câu hỏi: Mục tiêu cuối cùng của hành động khí hậu là bảo vệ hành tinh, hay là bảo vệ con người?
Minh An – Net Zero Việt Nam
Theo The TeleGraph
