Biến bất lợi thành thế mạnh
Ngày nay, gần 100% lượng điện tiêu thụ ở quốc gia nhỏ bé này đến từ năng lượng tái tạo. Cứ 10 ngôi nhà thì có 9 ngôi nhà được sưởi ấm trực tiếp bằng năng lượng địa nhiệt.
Câu chuyện về quá trình chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch của Iceland có thể truyền cảm hứng cho các quốc gia khác đang tìm cách tăng thị phần năng lượng tái tạo của mình. Iceland thường được gọi là “vùng đất của lửa và băng”. Chính sự kết hợp giữa địa chất và vị trí ở cực Bắc đã mang lại cho quốc gia này khả năng tiếp cận rộng rãi với năng lượng tái tạo.
Hòn đảo nằm trên vành đai núi lửa Đại Tây Dương giữa các mảng kiến tạo Bắc Mỹ và Á-Âu, một vùng núi lửa hoạt động mạnh cung cấp năng lượng cho các hệ thống địa nhiệt của nước này.
Bên cạnh đó, các sông băng bao phủ 11% diện tích của đất nước. Băng tan theo mùa cung cấp nước cho các con sông băng, chảy từ núi ra biển, góp phần vào nguồn tài nguyên thủy điện của Iceland.
Hiện nay, nền kinh tế của Iceland, từ việc cung cấp nhiệt và điện cho các hộ gia đình đơn lẻ đến đáp ứng nhu cầu của các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng, được cung cấp năng lượng xanh từ các nguồn thủy điện và địa nhiệt.
Năng lượng sạch của đất nước này mang lại cho xã hội nhiều lợi ích, không chỉ là hệ thống sưởi ấm. Nguồn năng lượng này còn được sử dụng rộng rãi để làm tan tuyết trên vỉa hè, sưởi ấm hồ bơi, nuôi cá bằng điện, trồng trọt trong nhà kính và chế biến thực phẩm, cũng như sản xuất mỹ phẩm, hàng hóa.
Vì sao Iceland lại có quyết tâm lớn trong việc triển khai năng lượng tái tạo mạnh mẽ như vậy? Thực tế, cho đến đầu những năm 1970, phần lớn năng lượng tiêu thụ của đất nước này có nguồn gốc từ nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu. Iceland không thể thích ứng trước sự biến động giá dầu do một số cuộc khủng hoảng ảnh hưởng đến thị trường năng lượng thế giới. Nước này cần một nguồn năng lượng trong nước ổn định và khả thi về mặt kinh tế, phù hợp với vị trí địa lý đặc biệt ở rìa vòng Bắc Cực.
Vào đầu thế kỷ XX, một người nông dân đã tìm ra cách sử dụng nước nóng rỉ ra từ lòng đất để phát triển hệ thống sưởi ấm địa nhiệt thô sơ cho trang trại của mình. Các thành phố dần dần phát triển dựa trên thành công của ông, dẫn đến việc khai thác có hệ thống hơn các nguồn tài nguyên địa nhiệt.
Tầm nhìn ngày một lớn
Cũng từ đó, công nghệ khoan phát triển giúp Iceland có thể khoan sâu hơn để có nước nóng hơn, có thể sưởi ấm nhiều ngôi nhà hơn. Các dự án lớn hơn đã được phát triển với việc triển khai các hệ thống sưởi ấm khu vực địa nhiệt ở quy mô thương mại. Các dự án thủy điện ban đầu, tương tự như địa nhiệt, được những người nông dân siêng năng phát triển để cung cấp điện cho các trang trại của họ. Năm 1950, 530 nhà máy thủy điện quy mô vừa và nhỏ đã được xây dựng ở Iceland, tạo ra các hệ thống điện độc lập rải rác trên khắp đất nước.
Để khuyến khích hơn nữa việc sử dụng năng lượng địa nhiệt, Chính phủ Iceland đã thành lập một Quỹ hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp vay tiền để nghiên cứu địa nhiệt và khoan thử nghiệm, từ đó thúc đẩy sự phát triển của năng lượng tái tạo, dần thay thế năng lượng hóa thạch. Đồng thời, Iceland cũng tập trung vào phát triển thủy điện quy mô lớn. Mục tiêu là thu hút các ngành công nghiệp mới đến Iceland để đa dạng hóa nền kinh tế, tạo việc làm và thiết lập lưới điện toàn quốc.
Hơn nữa, đất nước này cũng có tiềm năng năng lượng gió rất lớn và đang được tích cực khai thác. Trong thập kỷ tới, các dự án điện gió lớn nhất của Iceland sẽ được triển khai tại công viên Búrfellslundur, nơi có tới 30 tuabin gió sẽ được lắp đặt gần Núi Vaðalda.
Không chỉ dừng lại ở đó, hiện nay, Iceland còn “ấp ủ” kế hoạch thu điện mặt trời từ vũ trụ. Iceland sẽ trở thành nước đầu tiên trên thế giới thu thập điện mặt trời từ nhà máy 30 GW trên quỹ đạo để cung cấp cho 1.500 – 3.000 hộ gia đình năm 2030. Chương trình sáng kiến bền vững Transition Labs của Iceland đang cộng tác với công ty năng lượng Reykjavik Energyt trong nước và công ty Space Solar ở Anh để phát triển nhà máy năng lượng mặt trời bên ngoài khí quyển của Trái Đất.
Quá trình thiết kế và xây dựng nhà máy thí điểm sẽ có chi phí 800 triệu USD. Dự kiến hệ thống sẽ cung cấp điện ở chi phí bằng 1/4 điện hạt nhân, với mức 2,2 tỉ USD/gigawatt, giúp cạnh tranh với những nguồn năng lượng tái tạo trên Trái Đất.
Nỗ lực của Iceland trong một thời gian dài đã mang đến những lợi ích thiết thực cho người dân và nền kinh tế của đất nước, trở thành một hình mẫu cho nhiều quốc gia trên thế giới học hỏi.
Vy Anh
