Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng tác động rõ nét đến phát triển kinh tế – xã hội, tỉnh Gia Lai đã và đang kiểm soát phát thải khí nhà kính, xác lập lộ trình giảm phát thải cụ thể cho từng giai đoạn và từng nhóm ngành. Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm hướng tới tăng trưởng xanh, phát triển bền vững và mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Rà soát, xác định các cơ sở phát thải lớn
Thông tin từ Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai cho biết, đến năm 2030, tỉnh đặt mục tiêu giảm tổng lượng phát thải khí nhà kính 43,5% so với kịch bản phát triển thông thường (BAU). Các cơ sở có lượng phát thải từ 2.000 tấn CO₂ tương đương (CO₂tđ) mỗi năm trở lên bắt buộc phải thực hiện các biện pháp giảm phát thải theo quy định.
Tầm nhìn đến năm 2050, Gia Lai hướng tới đạt mức phát thải ròng bằng “0”. Theo đó, phạm vi các cơ sở phải tham gia giảm phát thải được mở rộng, áp dụng với những đơn vị có lượng phát thải từ 200 tấn CO₂tđ/năm trở lên. Việc cắt giảm phát thải sẽ được triển khai đồng bộ trên 5 lĩnh vực chính gồm: năng lượng; nông nghiệp; lâm nghiệp và sử dụng đất; các quá trình công nghiệp và sử dụng sản phẩm công nghiệp; lĩnh vực chất thải.
Thực hiện rà soát theo Quyết định số 13/2024/QĐ-TTg ngày 13/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai xác định trên địa bàn tỉnh hiện có 17 cơ sở thuộc diện bắt buộc phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính. Ngoài danh mục này, còn có 27 cơ sở khác tuy không được nêu cụ thể trong quyết định nhưng đáp ứng tiêu chí phát thải theo quy định tại Điều 6, Nghị định số 06/2022/NĐ-CP, nên vẫn phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính theo quy định pháp luật.
Kết quả kiểm kê bước đầu cho thấy, nguồn phát thải khí nhà kính trên địa bàn tập trung chủ yếu ở các cơ sở sản xuất công nghiệp, nhất là trong các ngành sắt, thép và vật liệu xây dựng. Trong đó, Công ty TNHH MTV Hoa Sen Nhơn Hội – Bình Định (phường Quy Nhơn Đông), chuyên sản xuất sắt, thép, gang và ống nhựa, có tổng lượng phát thải khí nhà kính năm 2024 là 78.943 tấn CO₂tđ, gồm 7.006 tấn CO₂tđ phát thải trực tiếp và 71.937 tấn CO₂tđ phát thải gián tiếp.
Tương tự, Công ty TNHH MTV Hoa Sen Bình Định (phường An Nhơn Nam) ghi nhận tổng lượng phát thải khí nhà kính năm 2024 là 5.717,06 tấn CO₂tđ, trong đó 865,702 tấn CO₂tđ phát thải trực tiếp và 4.851,374 tấn CO₂tđ phát thải gián tiếp. Công ty CP BICEM, đơn vị sản xuất xi măng trên địa bàn, cũng thuộc nhóm cơ sở có mức phát thải lớn, phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính và xây dựng phương án giảm phát thải theo lộ trình được phê duyệt.
Trên cơ sở dữ liệu kiểm kê, Gia Lai đang triển khai thí điểm phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính giai đoạn 2025-2026 đối với các cơ sở sản xuất thép và xi măng theo danh mục quy định. Công tác rà soát, cập nhật số liệu phát thải tiếp tục được thực hiện nhằm làm cơ sở cho quản lý phát thải bằng công cụ thị trường, từng bước thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.
Cùng với công tác kiểm kê, Gia Lai đang triển khai thí điểm phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính giai đoạn 2025-2026 đối với một số cơ sở công nghiệp lớn như sản xuất thép và xi măng. Việc phân bổ hạn ngạch nhằm tạo cơ sở cho quản lý phát thải bằng công cụ thị trường, khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ, giảm tiêu hao năng lượng và nâng cao hiệu quả sản xuất.
Cuối năm 2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục rà soát, cập nhật dữ liệu phát thải để phục vụ công tác phân bổ hạn ngạch trong các giai đoạn tiếp theo, bảo đảm việc thực hiện phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.
Net Zero – thách thức và cơ hội tái cấu trúc tăng trưởng
Gia Lai có nhiều tiềm năng phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp, năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời, điện sinh khối. Tuy nhiên, quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa cũng đặt ra áp lực lớn về môi trường, phát thải khí nhà kính và khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.
Trong bối cảnh đó, mục tiêu Net Zero không chỉ là yêu cầu mang tính cam kết quốc gia mà còn là cơ hội để Gia Lai tái cấu trúc mô hình tăng trưởng theo hướng xanh hơn, bền vững hơn, nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng sống của người dân.
Việc kiểm soát phát thải được xác định là nhiệm vụ xuyên suốt, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của các ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp, từ khâu quản lý nhà nước đến hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Ông Rcom Jen, Phó Giám đốc Sở Công Thương Gia Lai cho rằng biến đổi khí hậu đang là thách thức toàn cầu, tác động trực tiếp đến phát triển kinh tế – xã hội và đời sống người dân. Với cam kết của Việt Nam tại COP26 về đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, mỗi ngành, mỗi địa phương và từng doanh nghiệp đều phải xác định rõ trách nhiệm trong việc giảm phát thải khí nhà kính, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.
“Để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, bảo đảm an ninh năng lượng và thích ứng với biến đổi khí hậu, rất cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ngành, cùng sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp và toàn xã hội”, ông Rcom Jen nhấn mạnh.
Theo chiến lược này, Gia Lai tập trung kiểm soát phát thải tại các ngành có nguy cơ phát sinh khí nhà kính lớn như công nghiệp sắt, thép, xi măng, chế biến gỗ, may mặc, đồng thời yêu cầu các sở, ngành và doanh nghiệp liên quan thực hiện kiểm kê khí nhà kính định kỳ, áp dụng giải pháp tiết kiệm năng lượng và đổi mới công nghệ trong sản xuất.
Hiền Mai
