Trong báo cáo phát hành hôm 27/9, Hội nghị Liên hợp quốc về thương mại và phát triển (UNCTAD) nhấn mạnh vai trò quan trọng của vận tải biển trong nền kinh tế toàn cầu, với hơn 80% tổng lượng hàng hóa giao dịch trên thế giới được vận chuyển bằng đường biển.
Tuy nhiên, báo cáo lưu ý lĩnh vực này cũng chiếm gần 3% tổng lượng khí thải nhà kính trên toàn cầu.
Vào thời điểm các ngành công nghiệp đang chịu áp lực giảm lượng khí thải carbon để ngăn chặn biến đổi khí hậu, lượng khí thải từ đội tàu vận tải biển toàn cầu tăng 20% trong thập niên qua.
“Chúng tôi kêu gọi hành động toàn cầu để khử carbon trong ngành vận tải biển. Cân bằng giữa tính bền vững về môi trường, tuân thủ quy định và nhu cầu kinh tế là rất quan trọng cho một tương lai thịnh vượng, công bằng và kiên cường cho vận tải biển”, Tổng Thư ký UNCTAD Rebeca Grynspan nói với các phóng viên khi trình bày báo cáo thường niên về ngành này.
UNCTAD kêu gọi chuyển đổi nhanh chóng sang nhiên liệu sạch hơn trong ngành vận tải biển, hiện có gần 99% đội tàu toàn cầu vẫn phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch thông thường.
Báo cáo của cơ quan này cho biết các công ty vận tải biển của Trung Quốc và Nhật Bản phát thải carbon nhiều nhất
Shamika Sirimanne, người đứng đầu bộ phận công nghệ và hậu cần của UNCTAD, cho rằng, quá trình chuyển đổi nhiên liệu trong vận chuyển biển vẫn còn ở giai đoạn sơ khai.
UNCTAD trích dẫn một số dữ liệu đầy hứa hẹn, bao gồm 21% trong tổng số tàu đang đặt hàng được thiết kế để sử dụng nhiên liệu sạch. Tuy nhiên, cơ quan này nhấn mạnh sự cần thiết phải đẩy nhanh tốc độ chuyển đổi, đồng thời cảnh báo quá trình này sẽ gây tốn kém đáng kể.
Theo báo cáo, thế giới sẽ cần tới 28 tỉ đô la hàng năm để khử carbon cho tàu biển vào năm 2050. Ngoài ra, thế giới cần chi thêm 90 tỉ đô la mỗi năm để phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết cho nhiên liệu trung hòa 100% carbon vào thời điểm đó, báo cáo cho biết.
Quá trình khử carbon hoàn toàn có thể làm tăng chi phí nhiên liệu hàng năm của ngành vận biển lên tới 100%. Điều này khả năng gây gánh nặng chi phí cho các quốc đảo nhỏ đang phát triển và các nước nghèo khác phụ thuộc nhiều vào vận tải hàng hải.
Hồi tháng 7, Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO) đạt được thỏa thuận cắt giảm tổng lượng khí thải nhà kính hàng năm của ngành vận tải biển ít nhất 20% vào năm 2030 và ít nhất 70% vào năm 2040, so với mức năm 2008.
Thỏa thuận này nhằm mục đích đưa ngành vận tải biển đạt mức phát thải carbon ròng về gần mức zero năm 2050.
IMO đang thảo luận về các giải pháp kinh tế nhằm huy động nguồn vốn hỗ trợ nỗ lực khử carbon của các nước nghèo hơn và thu hẹp khoảng cách giá giữa nhiên liệu truyền thống và nhiên liệu thay thế.
Để đảm bảo quá trình chuyển đổi công bằng, UNCTAD kêu gọi một khung pháp lý chung, áp dụng cho tất cả các bên liên quan.
Các quy định rõ ràng sẽ giúp loại tình trạng không chắc chắn mà các hãng tàu trên thế giới phải đang đối mặt. Nhiều hãng vận tải biển đang chuẩn bị đổi mới các đội tàu già cỗi.
Vào đầu năm 2023, tuổi thọ trung bình của các tàu thương mại trên thế giới là 22,2 năm, với hơn một nửa đội tàu toàn cầu trên 15 tuổi.
“Đây vừa là thách thức vừa là cơ hội”, Grynspan nói và giải thích rằng các đội tàu già cỗi có thể tạo ra động lực để đóng những con tàu bền vững hơn.
Nhưng do sự thiếu rõ ràng hiện nay về các quy định quản lý và các biện pháp khuyến khích chuyển sang sử dụng nhiên liệu sạch và công nghệ xanh, các hãng tàu cũng có thể tiếp tục sử dụng những con tàu vận hàng bằng nhiên liệu truyền thống trong nhiều thập niên nữa.
Báo cáo của UNCTAD nhấn mạnh ngành vận tải biển toàn cầu vẫn kiên cường bất chấp những thách thức bắt nguồn từ đại dịch Covid-19 và chiến sự Ukraine. Khối lượng thương mại hàng hải toàn cầu và thương mại container đều được dự báo sẽ tăng trưởng trong năm nay sau khi sụt giảm vào năm 2022.
Báo cáo cũng chỉ ra rằng, chiến tranh Ukraine đã dẫn đến những thay đổi trong mô hình vận chuyển, làm tăng quãng đường vận chuyển hàng hóa, đặc biệt là dầu thô và ngũ cốc”
Hành trình vận chuyển dầu toàn cầu đạt mức cao nhất mọi thời đại vào năm ngoái khi Nga buộc phải tìm các khách hàng mới ở châu Á, có vị trí địa lý xa hơn các khách hàng truyền thống ở châu Âu. Theo UNCTAD trong năm 2023, hành trình của chuyến hàng ngũ cốc cũng vượt xa hơn bất kỳ năm nào do những nước thường mua lúa mì và các nông sản khác từ Ukraine trước đây buộc phải tìm nhà cung cấp mới như Mỹ và Brazil.
Rebeca Grynspan, Tổng thư ký UNCTAD, cho biết quãng đường vận chuyển dấu và ngũ cốc dài hơn chủ yếu do tình trạng gián đoạn vận tải biển ở Biển Đen và tác động của chiến sự Ukraine.
Lê Linh (Theo AFP, Bloomberg)
