Trình bày kết quả khảo sát các doanh nghiệp tại KCN Bình Chiểu – một trong 5 KCN thí điểm chuyển đổi của TPHCM, ông Trần Văn Bích, trưởng phòng nghiên cứu phát triển kinh tế – HIDS cho biết, có tới 50% doanh nghiệp được xếp loại sử dụng công nghệ lạc hậu, còn lại là công nghệ trung bình và trung bình tiên tiến.
KCN này có diện tích nhỏ nhất trong số các KCN TPHCM với 27,34ha, nằm trong khu dân cư. Hơn 50% diện tích đã và sắp hết thời hạn thuê đất nên có nhiều điều kiện thuận lợi để chuyển đổi, tái cơ cấu.
Theo đề án chuyển đổi đang xây dựng, KCN Bình Chiểu sẽ chuyển đổi theo lộ trình đẩy mạnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, với các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động. Mục tiêu là đến năm 2030 hoàn thành việc chuyển đổi KCN Bình Chiểu, đến năm 2045 hoàn thành chuyển đổi KCN này theo hướng xanh, giảm phát thải carbon.
Cụ thể, đề án nêu đến năm 2045, nơi đây theo mô hình nhà xưởng cao tầng; công nghiệp công nghệ cao; công nghiệp hỗ trợ phục vụ ngành công nghệ cao; hậu cần logistics; tòa nhà dịch vụ lưu trú kết hợp dịch vụ thương mại.
Sau 2045 sẽ là dịch vụ phục vụ công nghiệp (logistics; khu kho lạnh; trung tâm thương mại; giới thiệu sản phẩm; giáo dục; y tế; tòa nhà dịch vụ lưu trú kết hợp dịch vụ thương mại.
Liên quan các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp di dời, Viện nghiên cứu phát triển TPHCM cho biết, sẽ bố trí quỹ đất để doanh nghiệp di dời, hỗ trợ tín dụng, lãi vay, kinh phí di dời, hỗ trợ lao động nghỉ việc khi doanh nghiệp di dời…
Từ thực tiễn chuyển đổi xanh, xây dựng mô hình KCN sinh thái tại KCN HIệp Phước, đại diện Ban quản lý các khu chế xuất, công nghiệp TPHCM (Hepza) cho rằng, quá trình chuyển đổi xanh vẫn đối mặt nhiều vướng mắc về pháp lý, tài chính và nhân lực.
HEPZA nhấn mạnh cần sớm hoàn thiện quy định pháp luật về tái sử dụng chất thải, tăng cường hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ và phát triển nhân lực – những yếu tố then chốt để chuyển đổi xanh không chỉ là khẩu hiệu mà trở thành hành động thực chất.
Kết quả khảo sát tại Khu Công nghệ cao TPHCM (SHTP) cho thấy, phần lớn doanh nghiệp ưu tiên giải pháp tiết kiệm năng lượng và chuyển đổi năng lượng – với tỷ lệ quan tâm lên đến 69%, cao nhất trong các nội dung liên quan đến phát triển bền vững.
Trong khi đó, giới chuyên gia lại đặt trọng tâm vào các mục tiêu dài hạn hơn như tăng tỷ lệ kiểm kê khí nhà kính, tuần hoàn nước và tái sử dụng vật liệu. Sự khác biệt này phản ánh rõ góc nhìn thực tế từ phía doanh nghiệp – nơi chi phí vận hành và năng lượng là mối quan tâm hàng đầu – trong khi chuyên gia có xu hướng nhìn dài hơi hơn về các giải pháp hệ thống và hạ tầng. Đây cũng là một trong những thách thức lớn để xây dựng chiến lược chuyển đổi kép phù hợp, vừa thực tế vừa bền vững.
Giám đốc điều hành Trung tâm Climateworks Centre, bà Anna Skarbek nhấn mạnh, việc chuyển đổi các KCN của TPHCM thành các KCN có mức phát thải ròng bằng không (NZIPs) là chìa khóa thúc đẩy khả năng tiếp cận thị trường, đảm bảo tính cạnh tranh xuất khẩu trong tương lai.
Theo bà Sarah Hooper, Tổng lãnh sự Úc tại TPHCM, Úc xác định con đường đến Net Zero không thể đi một mình. Giống như Việt Nam, Úc cam kết Net Zero vào năm 2050. Úc đã thành lập cơ quan net Zero, có chiến lược năng lượng Đông Nam Á, hướng tới các cơ hội hợp tác trong khu vực Thái Bình Dương. Theo bà, việc xây dựng các NZIPs là rất cần thiết để thu hút các nhà đầu tư mới, biến TPHCM trở thành trung tâm lãnh đạo trong kinh tế vùng.
Bà Trang Nguyễn, Giám đốc Chương trình và Hợp tác Quốc tế của Trung tâm Climateworks, cho rằng TPHCM có những cơ hội rõ ràng để thử nghiệm mô hình NZIPs thông qua các “giải pháp nhanh”, như mở rộng áp dụng năng lượng tái tạo và các quy trình điện khí hóa để giảm phát thải trong các ngành then chốt như thép, dệt may và nhựa.
Climateworks Centre cũng đề xuất thành lập một nhóm điều phối chuyên trách để thúc đẩy chuyển đổi công nghiệp ở cấp thành phố, kết hợp các giải pháp năng lượng với đào tạo kỹ năng xanh, thúc đẩy xuất khẩu và thu hút đầu tư xanh.
Hợp tác giữa Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM và Trung tâm Climateworks được triển khai từ ký kết giữa hai đơn vị tại Diễn đàn Kinh tế TPHCM năm 2024.
Mai Hoa
