Theo báo cáo của Global Efficiency Intelligence được trung tâm GMK Center trích dẫn, việc áp thuế biên giới carbon có thể khiến xuất khẩu thép Trung Quốc sang Mỹ giảm tới 95%, Việt Nam 85%, Ấn Độ 48%, Nhật Bản 44%, trong khi Brazil, Hàn Quốc và Anh dự kiến giảm khoảng 40%. Ngược lại, Thổ Nhĩ Kỳ và Mexico gần như không bị ảnh hưởng do chủ yếu sử dụng lò hồ quang điện (EAF) – công nghệ phát thải thấp hơn nhiều so với lò cao truyền thống (BF-BOF). Dự luật Foreign Pollution Fee Act (FPFA) dự kiến đánh thuế dựa trên mức phát thải CO₂ của sản phẩm nhập khẩu, với mức thuế cao hơn đối với hàng hóa có cường độ phát thải vượt ngưỡng trung bình của ngành thép Mỹ. Tổng nguồn thu thuế carbon có thể đạt 3–7,8 tỷ USD mỗi năm vào 2030, tùy giá carbon. “Nếu được triển khai, FPFA sẽ tái định hình chuỗi thương mại thép toàn cầu và buộc các nhà sản xuất phải đẩy nhanh quá trình ‘xanh hóa’” (GMK Center, báo cáo tháng 10 năm 2025)
Tác động lan rộng ra toàn cầu
Cơ chế thuế biên giới carbon của Mỹ được xem là bước tiếp theo sau CBAM của Liên minh châu Âu, vốn đã bắt đầu giai đoạn thử nghiệm từ 2023 và sẽ chính thức áp dụng năm 2026. Nếu Washington hành động tương tự Brussels, một hiệu ứng domino chính sách carbon toàn cầu sẽ xuất hiện, khiến các nước xuất khẩu thép buộc phải đầu tư vào công nghệ sạch hơn để duy trì khả năng cạnh tranh.
Tại Việt Nam, các chuyên gia cho rằng đây là lời cảnh báo sớm cho ngành thép – lĩnh vực đóng góp lớn vào kim ngạch xuất khẩu. Nếu tiếp tục dựa vào công nghệ lò cao phát thải cao, doanh nghiệp Việt có thể đối mặt với rào cản thương mại mới tại Mỹ.
Các khuyến nghị được đưa ra gồm:
- Đẩy nhanh chuyển đổi sang công nghệ lò điện hồ quang (EAF).
- Tăng tỷ lệ thép tái chế trong sản xuất.
- Xây dựng hệ thống đo lường và báo cáo phát thải minh bạch theo tiêu chuẩn quốc tế.
- Tham gia hợp tác quốc tế về “thép xanh” để tiếp cận nguồn vốn và công nghệ mới.
Tranh luận tại Quốc hội Mỹ
Dự luật FPFA hiện vẫn trong quá trình xem xét tại Thượng viện Hoa Kỳ. Phe Dân chủ, cùng nhiều hiệp hội công nghiệp và năng lượng mặt trời, bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ, cho rằng cơ chế này sẽ “bảo vệ ngành sản xuất nội địa và thúc đẩy đầu tư xanh”.
Tuy nhiên, một số nghị sĩ Cộng hòa lo ngại thuế carbon biên giới sẽ làm tăng giá hàng hóa và gây căng thẳng thương mại với châu Á. Nếu được thông qua, FPFA dự kiến có hiệu lực sau 36 tháng, cho phép doanh nghiệp và đối tác nước ngoài có thời gian điều chỉnh.
Dù chưa thành luật, giới phân tích nhận định tín hiệu chính sách từ Washington đã đủ mạnh để buộc các nước xuất khẩu chuẩn bị sớm cho giai đoạn “carbon thấp”.
| Quốc gia | Dự kiến giảm xuất khẩu sang Mỹ | Nguyên nhân chính |
|---|---|---|
| 🇨🇳 Trung Quốc | −95 % | Cường độ phát thải cao, phụ thuộc lò cao |
| 🇻🇳 Việt Nam | −85 % | Công nghệ cũ, tỷ lệ thép tái chế thấp |
| 🇮🇳 Ấn Độ | −48 % | Nhiên liệu than chiếm tỷ trọng lớn |
| 🇯🇵 Nhật Bản | −44 % | Đang chuyển dần sang EAF |
| 🇧🇷 Brazil / 🇰🇷 Hàn Quốc / 🇬🇧 Anh | −40 % | Phát thải trung bình, chưa đạt chuẩn Mỹ |
| 🇹🇷 Thổ Nhĩ Kỳ / 🇲🇽 Mexico | ≈ 0 % | Dùng EAF, phát thải thấp |
(Tác động dự kiến của FPFA tới các quốc gia xuất khẩu thép – Nguồn: GMK Center, 2025)
Tương lai ngành thép: từ “phát thải cao” đến “thép xanh”
Các chuyên gia nhận định FPFA, nếu được thông qua, không chỉ là biện pháp thương mại mà còn là cú hích chuyển đổi công nghiệp. Nó sẽ thúc đẩy các nhà sản xuất đầu tư vào công nghệ luyện kim carbon thấp, tăng sử dụng vật liệu tái chế và cải thiện hiệu suất năng lượng – hướng tới mục tiêu Net Zero 2050 mà Mỹ và EU đang theo đuổi.
Với Việt Nam, việc nhanh chóng thích ứng với xu hướng này không chỉ giúp giảm rủi ro bị đánh thuế carbon, mà còn tạo cơ hội tham gia các chuỗi cung ứng xanh toàn cầu, nơi sản phẩm thép bền vững sẽ trở thành tiêu chuẩn mới.
Minh An – Net Zero Việt Nam
