Những chiếc tàu khổng lồ đầu tiên chở xe điện sản xuất ở Trung Quốc sẽ cập bến châu Âu cuối tháng này. Năm 2024 sẽ là cột mốc đối với các hãng xe điện Trung Quốc và cả thị trường châu Âu, nơi ra đời của xe hơi.
Điều này càng khiến các hãng xe đối thủ EU và Mỹ lo ngại. Tuy vậy, Trung Quốc dường như có động thái xoa dịu khi buộc các hãng xe điện Trung Quốc gia tăng tỷ lệ nội địa hóa ở nước ngoài.
Thị trường xe điện EU sẽ thay đổi đáng kể
Cuối tháng 2 này, tàu chuyên dụng chở xe (RORO ship) khổng lồ đầu tiên của hãng xe điện hàng đầu BYD của Trung Quốc sẽ cập cảng Hà Lan và Đức. Sau rời miền nam Trung Quốc vào giữa tháng 1 với hơn 5.000 xe điện trên boong, BYD Expoler No.1, con tàu dài 200 mét hiện đang trong hành trình quanh Mũi Hảo Vọng ở châu Phi.
Chuyến hải trình của BYD Explorer No.1 đánh dấu bước đi tiên phong của BYD và ngành công nghiệp xe điện Trung Quốc vốn đang thiếu tàu chuyên dụng chở xe nhưng thừa tham vọng chinh phục thị trường xe hơi lâu đời nhất thế giới.
Trung Quốc trở thành nước xuất khẩu xe hơi hàng đầu thế giới vào năm 2023, vận chuyển 4,91 triệu xe trên toàn thế giới. Tuy nhiên, sự hiện diện của xe Trung Quốc ở châu Âu vẫn tương đối nhỏ, chỉ chiếm khoảng 3% thị phần, kém hơn so với Toyota Motor và Hyundai Motor.
Hầu hết các hãng xe điện lớn của Trung Quốc là những hãng mới và đều không sở hữu riêng tàu chuyên dụng như Toyota. Hạn chế này đã cản trở doanh nghiệp Trung Quốc. Doanh nghiệp nước này cần đảm bảo không gian cho xe xuất khẩu trên các boong tàu nhưng năng lực vận chuyển xe của họ chỉ chiếm chưa đến 3% tổng năng lực thế giới.
Nhu cầu vận chuyển cao đã đẩy phí thuê tàu trung bình hàng ngày trong năm 2023 mức 115.000 đô la Mỹ, gấp bảy lần giá thuê trước Covid-19. Để khắc phục điểm yếu, BYD có kế hoạch mua 8 tàu RORO trong vòng hai năm, mỗi tàu có khả năng chở 7.000 chiếc xe điện chỉ để phục vụ nhu cầu của riêng BYD. Hãng xe đối thủ SAIC Motor cũng đã đặt hãng tàu riêng và tàu đã khởi hành hướng đến châu Âu hồi tháng rồi.
“Chúng tôi tin rằng, khi rào cản lớn nhất hiện nay bị phá vỡ, các mẫu xe Trung Quốc sẽ gia tăng trong năm nay. Thị trường xe điện châu Âu cũng sẽ thay đổi đáng kể”, nhà phân tích người Đức Matthias Schmidt nói.
Ngành xe điện EU không thể thiếu Trung Quốc
Ảnh hưởng của Trung Quốc có thể nhìn thấy rõ nhất ở ngành công nghiệp xe châu Âu. Cổ đông lớn nhất của Tập đoàn Mercedes-Benz là nhà sản xuất xe quốc doanh BAIC của Trung Quốc, kế đến là tỷ phú Li Shufu, chủ tịch của nhà sản xuất xe ngoài quốc doanh Zhejiang Geely Holding Group. Tổng cộng, doanh nghiệp Trung Quốc nắm giữ gần 20%.
Geely cũng là hãng mẹ của Volvo Cars của Thụy Điển. Volvo Cars đã thông báo về việc sẽ ngừng tài trợ cho thương hiệu xe điện Polestar của hãng và có thể rời khỏi hãng này bằng việc bán cổ phần cho người đồng sáng lập Geely.
“Geely có khả năng thiết kế và kỹ thuật tuyệt vời. Yếu tố nhà sản xuất là công ty Trung Quốc hay không không còn quan trọng nữa”, CEO Jim Rowan của Volvo Cars nói.
Các công ty Trung Quốc cũng là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng xe điện của châu Âu. Tập đoàn xe hàng đầu châu Âu Volkswagen đã thành lập công ty pin xe điện nhưng vẫn phụ thuộc vào công nghệ cao Gotion của Trung Quốc để phát triển và sản xuất pin. Xe điện ngày càng trở nên khó sản xuất nếu không có các công ty Trung Quốc, vốn chiếm khoảng 60% thị trường pin xe toàn cầu.
Đối với các nhà hoạch định chính sách, những mối quan hệ như vậy là một vấn đề nan giải. Liên hiệp châu Âu (EU) đang điều tra xem liệu xe điện Trung Quốc có gây tổn hại đến cạnh tranh hay không. Đây được xem là động thái có thể dẫn đến các chính sách hạn chế nhập khẩu xe điện từ Trung Quốc.
Giá xe điện Trung Quốc thường rẻ hơn 20-40% so với các mẫu xe tương tự của các hãng xe lớn của châu Âu. EU không thích xe giá rẻ từ Trung Quốc nhưng giá rẻ lại là điều kiện cần và đủ cho mục tiêu phổ biến xe điện ở lục địa già.
Trung Quốc trấn an
Hôm 6/2, Chính phủ Trung Quốc đã kêu gọi các hãng xe nước này tiến hành nghiên cứu và phát triển (R&D) ở nước ngoài cũng như tham gia thiết lập các tiêu chuẩn quốc tế. Động thái này dường như trấn an mối lo ngại ngày càng tăng ở châu Âu và Mỹ về tình trạng xe điện Trung Quốc giá rẻ đang gia tăng ở hai thị trường này.
Chín cơ quan chính phủ, gồm bộ thương mại, cơ quan giám sát thương mại và bộ công nghiệp và công nghệ thông tin, nơi đặt ra chính sách về xe điện đã cùng ban hành văn bản hướng dẫn gửi chính quyền địa phương, các tổ chức và các hãng xe điện. Thông báo liệt kê 18 biện pháp nhằm khuyến khích các hãng xe Trung Quốc mở rộng và phát triển bền vững ở nước ngoài.
Cụ thể, chính phủ kêu gọi thành lập các trung tâm R&D và mở rộng hợp tác với các tổ chức nghiên cứu ở nước ngoài; kêu gọi các hãng xe nỗ lực đáp ứng nhanh và phù hợp với luật pháp và quy định của nước sở tại đối với pin và các lĩnh vực khác liên quan đến môi trường, dữ liệu và sở hữu trí tuệ.
Tuyên bố ủng hộ việc phát triển chuỗi cung ứng với các công ty nước sở tại và cải thiện dịch vụ bảo trì sau bán hàng. Cùng với việc tham gia xây dựng các tiêu chuẩn pin và xe điện quốc tế, văn bản cũng có nội dung ủng hộ trao đổi chặt chẽ giữa các chính phủ và phản ứng chủ động trước các hạn chế ngoại thương.
Xuất khẩu xe của Trung Quốc đã tăng nhanh, với sự tăng trưởng mạnh của xe điện, vượt qua Nhật Bản để giành vị trí số một thế giới trong năm ngoái. Châu Âu lẫn Mỹ đều có cảm giác “bất an” trước sự thống trị của xe điện Trung Quốc trên thị trường toàn cầu.
Tuy nhiên ở trong nước, Trung Quốc lại có những động thái khác khiến EU và Mỹ càng thêm lo ngại. Chẳng hạn, chính phủ kêu gọi các hãng xe và ngành chip phát triển tiêu chuẩn riêng và chip riêng. Một số cơ quan ở Trung Quốc cũng cấm xe Tesla vào các bến bãi, trạm sạc bởi lo ngại rò rỉ dữ liệu hay xâm nhập hệ thống.
Ricky Hồ (Theo Nikkei Asia, Bloomberg, Reuters)
