Yêu cầu tiêu dùng xanh của khách hàng đang thúc đẩy các nhà sản xuất và nhà cung cấp áp dụng những tiêu chuẩn mới và điều chỉnh hoạt động. Khách hàng, đặc biệt là ở các quốc gia phát triển, ngày càng có ý thức hơn về tác động môi trường trong quyết định mua hàng. Tại Việt Nam, theo khảo sát của Rakuten Insight năm 2023, có đến 84% người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao hơn cho những sản phẩm bền vững.
Trong số các thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam, điển hình có Liên minh châu Âu đang triển khai các quy định và tiêu chuẩn môi trường chặt chẽ hơn đối với các sản phẩm và dịch vụ nhập khẩu vào khu vực này. Xanh hóa không còn là lựa chọn mà là yếu tố “thắng đơn hàng” khi xuất khẩu.
Xét trên góc độ chuỗi ung ứng, người mua (hay người đứng đầu chuỗi cung ứng – supply chain leader) đóng vai trò rất quan trọng trong việc giám sát và hợp tác để thúc đẩy xanh hóa. Họ là những doanh nghiệp dẫn dắt chuỗi cung ứng và thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh để đảm bảo sản phẩm/dịch vụ cuối cùng phù hợp với nhu cầu thị trường. Trên thế giới có thể kể đến những tên tuổi lớn như Walmart, H&M, Uniqlo, Unilever, Apple và Nestlé. Tại Việt Nam, có VinEco, Vinamilk, Dệt May Việt Thắng, Vinatex, Thaco… Ví dụ, các nhà bán lẻ quần áo lớn như H&M, Zara và Uniqlo đã bắt đầu yêu cầu các nhà cung cấp của họ tại Việt Nam sử dụng bông hữu cơ, giảm tiêu thụ nước/năng lượng và thực hiện tái chế chất thải.
Điều này khiến các nhà sản xuất dệt may Việt Nam đầu tư mạnh hơn vào quy trình sản xuất thân thiện với môi trường. Hay như VinEco đã đầu tư vào các nông trại ở Quảng Ninh và Hà Nam, nâng cao năng lực của nông dân thực hành canh tác xanh để phân phối rau xanh và sạch cho các tỉnh, thành trên cả nước. Những doanh nghiệp như vậy đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng thông qua vai trò giám sát các quy trình xanh, cung cấp kiến thức/thông tin cần thiết, tạo điều kiện thuận lợi cho các mô hình tài chính xanh.
Để giám sát tác động môi trường của nhà cung cấp, các doanh nghiệp đứng đầu chuỗi cung ứng cần hợp tác chặt chẽ với các nhà cung cấp để phát triển và triển khai kế hoạch nhằm giải quyết những thách thức về môi trường đang gặp phải. Chẳng hạn như thiết lập các tiêu chuẩn môi trường và xác định kỳ vọng rõ ràng về hiệu quả hoạt động môi trường đối với nhà cung cấp, bao gồm những lĩnh vực như khí thải, chất thải, sử dụng nước, tiêu thụ năng lượng… Các bên có thể cùng tiến hành các buổi tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao kiến thức, song song với việc trau dồi năng lực quản lý môi trường.
Tài trợ xanh cho chuỗi cung ứng cũng là lĩnh vực cần được quan tâm. Tài trợ xanh có thể tạo động lực tài chính cho nhà cung cấp cam kết thực hiện chính sách bền vững. Doanh nghiệp đứng đầu chuỗi cung ứng thường là các tập đoàn lớn với nhiều nguồn lực hoặc khả năng tiếp cận chương trình đầu tư tốt hơn. Do vậy, họ có thể hỗ trợ các công ty nhỏ hơn (nhà sản xuất địa phương) đối mặt với thách thức về chi phí thực hiện chuyển đổi xanh. Bên cạnh đó, danh tiếng của doanh nghiệp đứng đầu chuỗi cung ứng có thể tạo điều kiện thuận lợi cho nhà cung cấp của họ tiếp cận nguồn đầu tư xanh như trái phiếu xanh hoặc các khoản vay phát triển bền vững.
Một nghiên cứu gần đây của người viết và đồng nghiệp tại Đại học RMIT với 437 nhà sản xuất toàn cầu chỉ ra rằng, doanh nghiệp có thể cải thiện thị phần và doanh thu, từ đó nâng cao vị thế tài chính, nếu họ nêu bật cho các bên liên quan hiểu được mục tiêu môi trường của doanh nghiệp và các phương pháp đạt được mục tiêu đó.
Điều quan trọng là theo thời gian, mối quan hệ cùng có lợi giữa người tiêu dùng xanh và nhà sản xuất sẽ thúc đẩy đổi mới quy trình. Điều này có thể dẫn đến cải thiện về tài chính và chi phí. Do đó, người tiêu dùng càng gây áp lực về hành động xanh thì doanh nghiệp càng cải tiến quy trình mạnh mẽ. Doanh nghiệp phải đẩy mạnh quan hệ đối tác chiến lược và hợp tác sâu sắc hơn với khách hàng để cùng giải quyết các thách thức môi trường.
Nguyễn Mạnh Hùng
