Muốn xanh phải số hóa
Phát triển kinh tế số phải gắn liền với kinh tế xanh. Sự chuyển đổi kép này không còn là lựa chọn mà là yếu tố quan trọng bậc nhất của quốc gia và là yếu tố sống còn với doanh nghiệp trong thế kỷ 21.
TS Trần Du Lịch, Phó Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam, khẳng định: Chuyển đổi số giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất – kinh doanh, giảm thiểu chi phí, tăng cường khả năng cạnh tranh thông qua tự động hóa, phân tích dữ liệu và quản lý thông tin hiệu quả. Chuyển đổi xanh tập trung vào việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường bằng cách sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo, áp dụng công nghệ sạch và phát triển các sản phẩm thân thiện với môi trường, giúp bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và giảm ô nhiễm… Sự kết hợp giữa chuyển đổi số và xanh sẽ tạo ra các mô hình kinh tế mới theo hướng phát triển bền vững, cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Nhìn nhận về thực trạng chuyển đổi xanh và chuyển đổi số tại Việt Nam, nhiều chuyên gia cho rằng còn rất nhiều việc phải làm. Nếu xét chuyển đổi số thì sự thay đổi rõ nét tập trung ở khối các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và hạn chế ở doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa. Kinh tế xanh mới đạt quy mô khoảng 4-4,5% trong nền kinh tế quốc dân, còn lại hơn 95% vẫn là “kinh tế nâu”. Thống kê từ Bộ TN-MT cũng chỉ rõ, quy mô nền kinh tế xanh của Việt Nam đạt khoảng 7 tỷ USD, tương đương khoảng 2% GDP và chỉ tập trung mạnh ở ngành năng lượng, nông – lâm nghiệp; còn các lĩnh vực khác như công nghiệp, giao thông vận tải, thông tin liên lạc, xử lý rác thải và xây dựng… chiếm tỷ lệ thấp.
Sự phát triển của doanh nghiệp hiện không thể tách rời chiến lược xanh vì đây là cánh cửa duy nhất đặt chân vào thị trường thế giới. Xanh hóa sản xuất không đơn thuần là thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường, xử lý chất thải phát sinh mà còn phải đảm bảo từ nguyên liệu sản xuất đến đầu ra sản phẩm và sản phẩm sau sử dụng không được phát sinh chất thải gây ô nhiễm môi trường. Chưa dừng lại đó, doanh nghiệp còn phải đảm bảo sử dụng năng lượng sạch trong quá trình sản xuất. Và tất cả những yếu tố này không thể tách rời vấn đề áp dụng chuyển đổi số.
Chuyển đổi số bắt buộc
“Bối cảnh kinh tế hiện nay khác biệt so với giai đoạn trước đây, khi xuất hiện cùng lúc kinh tế số, kinh tế xanh, các mô hình kinh tế tuần hoàn, xu hướng phát triển bền vững…. Tất cả yếu tố này đòi hỏi doanh nghiệp triển khai và tích hợp đồng bộ”, ông Nguyễn Anh Đức, Tổng Giám đốc Saigon Co.op, chia sẻ.
Thực tế cho thấy, muốn phát triển nhanh, nên chuyển đổi số. Muốn bền vững, cần chuyển đổi xanh. Và, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đều cần công nghệ số. Ông Đỗ Đức, Tổng Giám đốc Tập đoàn ETLABS Australia, phân tích thêm, chuyển đổi số mang đến cơ hội và thách thức cho các doanh nghiệp ở Việt Nam. Bằng cách tận dụng các công nghệ mới nổi, các doanh nghiệp có thể nâng cao hiệu quả vận hành, cải thiện trải nghiệm khách hàng và khai thác các nguồn thu nhập mới.
Tuy nhiên, những thách thức như hiệu quả của các khung pháp lý, khoảng cách kỹ năng, sự chưa sẵn sàng từ cấp lãnh đạo và rủi ro an ninh mạng phải được giải quyết để các doanh nghiệp có thể thành công. Ở góc nhìn khác, Chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một môi trường thuận lợi cho chuyển đổi số. Các doanh nghiệp cần các khung pháp lý rõ ràng và hỗ trợ, khuyến khích đổi mới trong khi vẫn đảm bảo quyền riêng tư về dữ liệu và an ninh mạng.
Do đó, Chính phủ nên có hướng dẫn cụ thể cho việc bảo vệ dữ liệu, thanh toán số và các giao dịch trực tuyến để xây dựng niềm tin của người dân vào nền kinh tế số. Bên cạnh đó, chuyển đổi số đòi hỏi cơ sở hạ tầng kỹ thuật số mạnh mẽ, bao gồm internet tốc độ cao, các cơ sở điện toán đám mây và trung tâm dữ liệu. Trong khi Việt Nam đã có những tiến bộ đáng kể trong việc mở rộng kết nối internet, vẫn còn những khoảng cách ở các khu vực nông thôn. Chính phủ cần đầu tư vào việc nâng cấp cơ sở hạ tầng kỹ thuật số trên toàn quốc để đảm bảo rằng các doanh nghiệp ở mọi quy mô có thể tham gia vào nền kinh tế số.
“Các doanh nghiệp nhỏ và vừa là xương sống của nền kinh tế Việt Nam, đóng góp khoảng một nửa GDP và một phần ba tổng thu ngân sách của nhà nước. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này vẫn gặp khó khăn trong việc áp dụng công nghệ số do hạn chế về nguồn lực. Chính phủ nên cung cấp hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế và các chương trình đào tạo số để giúp các doanh nghiệp này tiếp nhận chuyển đổi số. Ngoài ra, mô hình đối tác công – tư có thể tạo điều kiện cho việc chia sẻ kiến thức và hợp tác giữa các doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp nhỏ và vừa”, ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM, đề xuất.
Ở khía cạnh khác, GS Klaus Schwab, Chủ tịch Diễn đàn Kinh tế thế giới, khuyến cáo, khi trí tuệ nhân tạo (AI) và số hóa tái định hình các ngành công nghiệp, một số công việc sẽ có nguy cơ mất đi. Do vậy, Chính phủ Việt Nam nên giải quyết vấn đề này thông qua chương trình phát triển nguồn nhân lực, tập trung vào tái đào tạo nguồn lao động cho các ngành công nghiệp công nghệ cao. Cần đào tạo nghề, kết hợp với các chương trình phát triển kỹ năng số. Bởi đây sẽ là chìa khóa đảm bảo cho lực lượng lao động của Việt Nam duy trì tính cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu.
Chính sách dẫn dắt mới thúc đẩy chuyển đổi kép
TS Carmelo Ferlito, Giám đốc Điều hành Trung tâm Giáo dục thị trường Malaysia, cho rằng, Việt Nam đang nổi lên như một trong những nền kinh tế đổi mới phát triển nhanh nhất, đã vươn lên 30 vị trí trong chỉ số đổi mới toàn cầu chỉ trong vòng 10 năm và xếp thứ 2 trong nhóm quốc gia của mình, vượt xa mong đợi trong 13 năm liên tiếp.
Tuy nhiên, để xây dựng một lộ trình tăng trưởng bền vững lâu dài và được dẫn dắt bởi đổi mới, Việt Nam vẫn nên có những điều chỉnh phù hợp đối với chương trình cải cách để xây dựng một hệ thống giáo dục nhằm tạo ra tinh thần tự do và sáng tạo. Củng cố hệ thống các thể chế hỗ trợ việc hình thành các thị trường tự do, cả trong nước và quốc tế. Quan trọng hơn, Chính phủ Việt Nam nên giảm thiểu thủ tục hành chính và nỗ lực tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi cho kinh doanh, có khả năng thu hút đầu tư. Điều quan trọng không chỉ là thu hút đầu tư nước ngoài mà còn là khơi dậy tinh thần khởi nghiệp trong nước. Bên cạnh đó, chú ý xây dựng một hệ thống tài chính vững mạnh và nhạy bén để song hành cùng sự chuyển đổi của doanh nghiệp.
Hạ tầng xanh phải song hành doanh nghiệp
Ông Rich McClellan, Giám đốc Quốc gia Viện Tony Blair vì sự thay đổi toàn cầu tại Việt Nam, nhận định, chuyển đổi số là xu hướng đang đi đầu trong cuộc cách mạng công nghiệp, với các công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), internet vạn vật (IoT) và robot tiên tiến đang cách mạng hóa các quy trình sản xuất và mô hình kinh doanh. Những tiến bộ này làm giảm chi phí và góp phần triển khai các quy trình sản xuất chính xác. Qua đó, tái định hình các hoạt động công nghiệp toàn cầu. Do vậy, việc tận dụng chuyển đổi số mang lại những cơ hội đáng kể để nâng cao vị thế, thúc đẩy đổi mới trong các lĩnh vực như điện tử, sản xuất và dịch vụ….
Tuy nhiên, để tận dụng tối đa những cơ hội này, Việt Nam phải giải quyết những thách thức hiện tại, bao gồm sự thiếu hụt các kỹ năng trong lĩnh vực công nghệ cao và yêu cầu về các chương trình giáo dục và đào tạo kỹ thuật số toàn diện hơn. Cùng với đó, thúc đẩy các chính sách khuyến khích sử dụng năng lượng sạch, các khu công nghiệp bền vững và cơ chế tài chính xanh. Ở góc độ khác, Việt Nam nên quy hoạch đô thị bài bản, quản lý môi trường, đầu tư vào cơ sở hạ tầng bền vững và khuyến khích thị trường cho các sản phẩm tài chính xanh…
Ái Vân
