Điện tái tạo – cơ hội và yêu cầu tất yếu
Chiều ngày 25/9, tại TP. Hồ Chí Minh, Diễn đàn “Thúc đẩy điện tái tạo cho doanh nghiệp: Vấn đề đặt ra trong thực tiễn và giải pháp thực hiện” đã diễn ra với sự phối hợp tổ chức của Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp, Tổng công ty Điện lực TP. Hồ Chí Minh (EVNHCMC), Viện Nghiên cứu ứng dụng Năng lượng thông minh (iSEAR) cùng Văn phòng đại diện Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam tại TP. Hồ Chí Minh. Sự kiện thu hút đông đảo cơ quan quản lý, chủ đầu tư khu công nghiệp, các hiệp hội doanh nghiệp, chuyên gia và nhà khoa học.
Diễn đàn không chỉ đặt ra các vấn đề thực tiễn mà còn đề xuất nhiều giải pháp khả thi để đưa điện tái tạo vào đời sống kinh tế. Từ cơ chế DPPA, mô hình ESCO đến cải cách thủ tục hành chính, tất cả đều nhằm mục tiêu giúp doanh nghiệp tiếp cận dễ hơn với năng lượng sạch.
Phát biểu khai mạc, ông Võ Tân Thành – Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) – nhấn mạnh, trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển mình theo xu thế năng lượng xanh, Việt Nam nỗ lực đẩy nhanh tiến trình chuyển dịch, đặc biệt với điện gió, điện mặt trời và các nguồn năng lượng sạch.
Theo ông Võ Tân Thành, phát triển năng lượng tái tạo không chỉ bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia mà còn mở ra cơ hội để doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng tiêu chuẩn ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. “Đây chính là hướng đi để Việt Nam hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050” – ông Võ Tân Thành khẳng định.
Diễn đàn diễn ra trong bối cảnh nhiều văn bản quan trọng được ban hành như Nghị quyết 70-NQ/TW (20/8/2025) về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia; Nghị quyết 68-NQ/TW (4/5/2025) về phát triển kinh tế tư nhân, coi chỉ số xanh là trụ cột chiến lược; Quyết định 768/QĐ-TTg (15/4/2025) phê duyệt Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII và Quyết định 1509/QĐ-BCT (30/5/2025) ban hành Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII điều chỉnh.
Ông Võ Tân Thành đánh giá, những định hướng này tạo nền tảng cho một thị trường năng lượng minh bạch, cạnh tranh và bền vững, với sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân. Dù vậy, vẫn còn một số vướng mắc như thủ tục hành chính còn phức tạp, kéo dài; khung pháp lý cho cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) thiếu rõ ràng; doanh nghiệp lúng túng trong kết hợp nguồn điện, nhất là điện mặt trời mái nhà song song lưới quốc gia. Bên cạnh đó, các chính sách khuyến khích đã ban hành nhưng chưa đi vào cuộc sống, khiến doanh nghiệp khó tận dụng hiệu quả.
Theo ông Võ Tân Thành, những điểm nghẽn này “đang làm chậm tiến trình xanh hóa sản xuất, thậm chí ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt trên các thị trường khắt khe như EU, Mỹ, Nhật Bản”.
TP. Hồ Chí Minh “mở đường” với cơ chế và chính sách mới
Từ góc độ địa phương, ông Trần Minh Hóa – Phó Trưởng phòng Quản lý năng lượng, Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh – cho rằng, năng lượng tái tạo là xu thế toàn cầu chứ không phải là riêng tại Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển bền vững, cam kết Net Zero của Việt Nam vào năm 2050.
Theo ông Hóa, định hướng phát triển năng lượng của TP. Hồ Chí Minh sẽ ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo để thay thế các năng lượng hóa thạch. Trong đó, tập trung phát triển về điện rác sẽ thu hút đầu tư các nhà máy điện rác, điện sinh khối để gắn phát triển kinh tế tuần hoàn; điện mặt trời cũng sẽ khuyến khích điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ. Triển khai các dự án điện mặt trời tập trung theo Quy hoạch điện VIII; điện gió, thành phố sẽ tập trung phát triển các dự án điện gió gần bờ và các dự án điện gió ngoài khơi.
Ông Hóa cho biết, Nghị định 135/2024/NĐ-CP và Nghị định 58/2025/NĐ-CP đã mở ra kỷ nguyên mới cho điện mặt trời mái nhà tự sản xuất – tự tiêu thụ. Thành phố đã công bố ba thủ tục hành chính gồm đăng ký, thông báo, cấp điều chỉnh, giúp hộ gia đình và doanh nghiệp dễ dàng tham gia phát triển điện mặt trời. Theo thống kê, tính đến tháng 8/2025, Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh đã cấp 54 Giấy chứng nhận cho hệ thống tổng công suất 142 MW và tiếp nhận 255 thông báo phát triển điện mặt trời mái nhà.
Một điểm sáng khác là cơ chế Mua bán điện trực tiếp (DPPA) được quy định tại Nghị định 57/2025/NĐ-CP. Theo ông Hóa, đây là giải pháp đột phá, cho phép doanh nghiệp lớn mua điện sạch từ các dự án năng lượng tái tạo thông qua đường dây thuê riêng hoặc lưới điện quốc gia. Lợi ích mang lại gồm ổn định giá điện dài hạn, loại bỏ rủi ro biến động, chứng minh sử dụng năng lượng xanh để nâng cao uy tín và thu hút đầu tư. Tính đến nay, TP. Hồ Chí Minh đã có 5 doanh nghiệp sản xuất lớn tiên phong tham gia cơ chế này, khẳng định tiềm năng mở rộng trong thời gian tới.
Tại diễn đàn, các đại biểu cũng tập trung thảo luận về sự cần thiết để hình thành thị trường điện cạnh tranh – đòn bẩy không thể thiếu cho chuyển dịch năng lượng. Theo ông Nguyễn Xuân Quy – Phó Chủ tịch Hiệp Hội Năng lượng sạch Việt Nam, kiêm Trưởng Đại diện Văn phòng Hiệp hội tại TP. Hồ Chí Minh, Nghị định 57 về cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) và Nghị định 58 về tự sản tự tiêu là hai trụ cột đúng đắn và kịp thời cho phát triển điện mặt trời mái nhà. Tuy nhiên, giữa hai chính sách này lại xuất hiện khoảng trống pháp lý liên quan đến khối doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Nhóm SME chiếm tới 97% tổng số doanh nghiệp, đóng góp 45% GDP và 60% việc làm, nhưng không thể tham gia DPPA vì không đủ quy mô, cũng khó triển khai tự sản tự tiêu do hạn chế vốn, thiếu chuyên môn kỹ thuật và không gian lắp đặt.
Thực tế, nhiều SME phải áp dụng các giải pháp tình thế như thuê hệ thống điện mặt trời hay lập liên doanh, song đều tiềm ẩn rủi ro pháp lý, thiếu minh bạch. Do đó, ông Quy kiến nghị cần sớm chính thức hóa mô hình ESCO (bên thứ ba): Nhà đầu tư chuyên nghiệp bỏ vốn lắp đặt, vận hành, còn doanh nghiệp chỉ ký hợp đồng mua điện với giá ưu đãi, ổn định dài hạn. Mô hình này vừa giúp doanh nghiệp có điện sạch giá rẻ, vừa tạo cơ hội kinh doanh bền vững cho nhà đầu tư, đồng thời góp phần thúc đẩy mục tiêu năng lượng xanh quốc gia.
Với sự vào cuộc của chính quyền địa phương, sự chủ động của doanh nghiệp và đồng hành từ các tổ chức chuyên môn, TP. Hồ Chí Minh đang từng bước xây dựng mô hình chuyển dịch năng lượng hiệu quả. Đây không chỉ là bước đi chiến lược để hiện thực hóa mục tiêu Net Zero vào năm 2050, mà còn là cách để thành phố giữ vững vai trò đầu tàu kinh tế, tiên phong trong xu thế phát triển bền vững của cả nước.
Net Zero (Phát thải ròng bằng 0) là trạng thái cân bằng giữa lượng khí nhà kính (GHG) do con người thải ra và lượng khí nhà kính được loại bỏ khỏi khí quyển, dẫn đến tổng lượng khí thải ròng bằng không. Mục tiêu này là một phần quan trọng của Thỏa thuận Paris, nhằm hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.
Thanh Minh
