Cộng đồng có thể tự đo đếm sinh khối, đưa ra được hệ số quy đổi sinh khối tươi sang sinh khối khô của 3 loài bần, mắm, đước bằng các phương pháp khoa học tin cậy. Đây là một kết quả quan trọng của hoạt động “Đo lường carbon rừng ngập mặn tại Vĩnh Châu, Sóc Trăng”, đóng góp vào nội dung Hướng dẫn kỹ thuật điều tra, đo đếm carbon rừng ngập mặn mới được Cục Lâm nghiệp ban hành tại Quyết định số 316/QĐ-LN-SXLN ngày 29/10/2024 để áp dụng cho toàn quốc.
Thông tin trên được chia sẻ tại buổi Trao đổi khoa học “Đo lường carbon rừng ngập mặn, cơ hội và thách thức – Trường hợp rừng ngập mặn Vĩnh Châu” diễn ra ngày 9/11 tại trường Đại học Lâm nghiệp, Hà Nội. Sự kiện có sự tham dự của Cục Lâm nghiệp, đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chi cục Kiểm lâm Sóc Trăng và các địa phương có rừng ngập mặn ở khu vực phía bắc cùng đông đảo các nhà khoa học, cộng đồng và các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ rừng.
Phương pháp đo lường carbon rừng ngập mặn tại Vĩnh Châu
Nghiên cứu do Viện sinh thái rừng và môi trường thuộc Trường đại học Lâm nghiệp phối hợp với Quỹ Hỗ trợ chương trình, dự án an sinh xã hội Việt Nam (AFV), ActionAid quốc tế tại Việt Nam cùng đối tác và cộng đồng thực hiện tại Vĩnh Châu, Sóc Trăng trong 2 năm (11/2022-10/2024) cho thấy: Trong số 3 loài cây bần, mắm, đước thì lượng tăng trưởng cacbon bình quân hằng năm của mắm là cao nhất với 8,06 tấn/ha, trong khi đó bần là 6,93 tấn/ha và đước là 5,32 tấn/ha. Trung bình tăng trưởng toàn khu vực là 6,77 tấn/ha/năm (tương đương 24.8 tấn CO2/ha/năm) với giá trị kinh tế từ rừng có thể đem lại hằng năm là từ 5-10$/tấn CO2/ha (tương đương 124 – 248 $/ha/năm).
Kết quả này mở ra cơ hội cho cộng đồng, chính quyền địa phương, các cơ quan quản lý Nhà nước về lâm nghiệp, về kinh tế xanh và tài chính cho các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu nắm bắt thêm được giá trị bảo vệ môi trường của rừng ngập mặn. Với tính khoa học, chính xác và khả năng ứng dụng cao, phương pháp đo tăng trưởng carbon của nghiên cứu này đã được Cục Lâm nghiệp thẩm định và sử dụng để xây dựng và ban hành “Sổ tay hướng dẫn kỹ thuật điều tra, đo đếm carbon rừng ngập mặn”. Đây là lần đầu tiên, một hướng dẫn chuyên ngành trong lĩnh vực này được ban hành, áp dụng trên phạm vi toàn quốc.
Là người trực tiếp tham gia đo đếm carbon rừng, chị Lê Thị Nữ, thành viên tổ bảo vệ rừng ấp Trà Sết, xã Vĩnh Hải, thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng cho biết: “Lúc đầu chúng tôi e ngại hoạt động này rất khó, carbon rừng là điều gì đó rất mơ hồ. Tuy nhiên, sau 5 lần tham gia đo đếm carbon cùng với các chuyên gia của Viện sinh thái rừng và môi trường và các cán bộ kiểm lâm Vĩnh Châu, bây giờ, chúng tôi đã rất thành thạo và có thể hướng dẫn cho các thành viên khác của tổ bảo vệ rừng cũng như cộng đồng về cách giám sát carbon rừng, đo lường được sinh trưởng của cây rừng. Cứ mỗi lần đo, chúng tôi lại so với kết quả của lần đo trước, thấy cây rừng lớn lên, chúng tôi rất vui, thấy việc làm của mình có ý nghĩa hơn rất nhiều”.
Nghiên cứu và tập huấn cho cộng đồng nằm trong khuôn khổ của dự án “Tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu của cộng đồng ven biển thuộc Đồng bằng sông Cửu Long – giai đoạn 1” (gọi tắt là dự án B4) được Bộ Khí hậu, môi trường và năng lượng Cộng hòa Áo thông qua Tổ chức Bánh mỳ thế giới (BfdW) tài trợ và được Quỹ Hỗ trợ chương trình, dự án an sinh xã hội Việt Nam (AFV), ActionAid quốc tế tại Việt Nam, Ủy ban nhân dân thị xã Vĩnh Châu tỉnh Sóc Trăng thực hiện.
Chia sẻ tại buổi làm việc, ông Tạ Việt Anh, Chủ tịch Hội đồng quản lý quỹ AFV khẳng định: Buổi trao đổi khoa học ngày hôm nay là một phần của Dự án “Tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu của cộng đồng ven biển thuộc đồng bằng sông Cửu Long – giai đoạn 1”. Dự án có mục tiêu: Góp phần bảo vệ và tăng cường khả năng hấp thụ khí CO2 của rừng phòng hộ ngập mặn ven biển ở 3 xã dự án thuộc thị xã Vĩnh Châu, Tỉnh Sóc Trăng thông qua các nỗ lực chung của cộng đồng và chính quyền địa phương; Cải thiện sinh kế của cộng đồng sinh sống trong các vùng đệm thông qua giao khoán rừng phòng hộ ngập mặn cho người dân với sự quản lý của Nhà nước để triển khai nuôi trồng thủy sản theo hướng bền vững và thân thiện với môi trường.
Rừng ngập mặn có tiềm năng lớn để phát triển carbon
Theo ông Việt Anh, sáng kiến “Giảm phát thải khí nhà kính từ việc hạn chế mất rừng và suy thoái rừng, quản lý bền vững tài nguyên rừng, bảo tồn và nâng cao trữ lượng các bon rừng (REDD+) được cho là cách tiếp cận mới nhằm mang lại lợi ích tài chính từ việc lưu giữ các bon trong rừng. Do đó, carbon có thể được nhìn nhận như một loại tài sản mới của hệ sinh thái rừng và có giá trị tiềm năng vì tạo ra thị trường và nguồn thu mới từ việc giảm phát thải hoặc tăng cường hấp thụ carbon của rừng. Vì vậy, hoạt động thiết lập và thực hiện các phương pháp đo đếm carbon rừng nằm trong kết quả 1 của dự án được lên kế hoạch nhằm xây dựng phương pháp, quy trình, đo lường, lấy mẫu và theo dõi carbon rừng. Kết quả của hoạt động này sẽ là cơ sở để cộng đồng và các bên liên quan tại Vĩnh Châu thấy được giá trị đa dạng của rừng, trong đó giá trị kinh tế có thể thu được từ carbon rừng sẽ là động lực để cộng đồng trồng rừng, bảo vệ rừng.
“Chúng tôi hy vọng trao đổi khoa học ngày hôm nay sẽ làm rõ thêm tính thực tế của phương pháp đo sinh khối đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho phép áp dụng trong rừng ngập mặn toàn quốc, khả năng áp dụng phương pháp này ở các điều kiện tương tự và cơ hội hợp tác lâu dài giữa cộng đồng, nhà khoa học, cơ quan quản lý, các nhà tài trợ và doanh nghiệp trong và ngoài nước”, ông Việt Anh nhấn mạnh.
Đánh giá về dự án “Tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu của cộng đồng ven biển thuộc Đồng bằng Sông Cửu Long-giai đoạn 1, bà Hoàng Phương Thảo, Trưởng Đại diện ActionAid quốc tế tại Việt Nam, cho rằng, đây là dự án có khá nhiều yếu tố mới và kết quả của dự án mang lại cũng có ý nghĩa rất lớn không chỉ cho địa phương Sóc Trăng mà còn có ý nghĩa cho cả nước và trong toàn khu vực ASEAN.
“Chúng ta cũng vừa nghe các nhà khoa học thảo luận, hiện nay có rất nhiều phương pháp để đo lường các tín chỉ carbon. Tuy nhiên, một phương pháp được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quyết định lựa chọn để sử dụng đo lường cho tất cả các rừng ngập mặn trong cả nước thì chắc chắn phương pháp đó có tính khác biệt và sự chính xác về khoa học cao”, bà Thảo nhấn mạnh.
“Mục đích hoạt động của ActionAid quốc tế tại Việt Nam là hỗ trợ cộng đồng thiệt thòi, các cộng đồng dễ bị tổn thương xây dựng khả năng chống chịu thích ứng tốt hơn với khí hậu thông qua các mô hình sinh kế và các giải pháp về xã hội. Do vậy đối với chúng tôi địa bàn Sóc Trăng có rất nhiều cộng đồng cần được hỗ trợ và hợp tác. Và Vĩnh Châu lại là một trong những địa phương chiếm phần lớn thị phần diện tích rừng ngập mặn tại tỉnh Sóc Trăng nên chúng tôi lựa chọn Vĩnh Châu để triển khai dự án Tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu của cộng đồng ven biển thuộc đồng bằng Sông Cửu Long-giai đoạn 1”, bà Thảo chia sẻ.
Theo Cục trưởng Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) Trần Quang Bảo, diện tích rừng ngập mặn ở Việt Nam khoảng 200.000ha, thuộc tốp đầu trên thế giới về loại rừng này. Nhiều khu rừng ngập mặn có diện tích lớn, giá trị môi trường, đa dạng sinh học như: Cần Giờ (Thành phố Hồ Chí Minh), Rú Chà (Thừa Thiên Huế), Tam Giang (Quảng Nam)… Tuy nhiên, diện tích rừng ngập mặn ở Việt Nam đang có xu hướng thu hẹp về diện tích. Nguyên nhân bởi nhiều yếu tố, trong đó có vấn đề về điều kiện lập địa, khả năng phát triển rừng… Ngoài ra, ý thức quản lý, bảo vệ rừng ngập mặn tại địa phương chưa thật đồng đều.
“Dù vậy, rừng ngập mặn có tiềm năng lớn về phát triển carbon. Lượng hấp thụ carbon của rừng ngập mặn gấp khoảng 4 lần so với rừng trên đất liền. Nếu có thể hỗ trợ, giúp đỡ người dân nâng cao sinh kế, tuyên truyền về lợi ích của giá trị rừng, tôi tin cộng đồng địa phương sẽ tích cực tham gia vào các công tác bảo vệ rừng, giữ rừng”, ông Bảo khẳng định.
Thanh Trà
