Những biến động địa chính trị phức tạp đang tác động đến chuỗi cung ứng toàn cầu, trong đó Việt Nam- một trung tâm sản xuất điện tử quan trọng không phải là ngoại lệ. Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA), đã nhấn mạnh điều này tại hội thảo chuyên đề “Điện tử chuyển mình dưới áp lực địa chính trị: Phát triển Chuỗi cung ứng xanh và bền vững” vừa diễn ra.
Đáng chú ý, khi các tiêu chuẩn xanh đang trở thành yêu cầu bắt buộc tại các thị trường xuất khẩu lớn thì doanh nghiệp Việt Nam không thể đứng ngoài hành trình “xanh hóa” này.
Phát triển chuỗi cung ứng xanh ngành điện tử từ trước áp lực từ các thị trường lớn
Theo đại diện VEIA, các yêu cầu từ những thị trường xuất khẩu trọng điểm như EU, Mỹ và Nhật Bản đang ngày càng khắt khe hơn về tiêu chuẩn xanh. Từ cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU đến các cam kết Net Zero của các tập đoàn khổng lồ như Apple, Samsung hay Intel, những áp lực này không chỉ là thách thức mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc với các doanh nghiệp trong ngành. Nếu không chuyển đổi xanh, doanh nghiệp Việt Nam có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.
“Chúng ta phải hành động ngay để chuyển đổi mô hình sản xuất, từ việc áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng đến xây dựng hệ thống quản trị ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) minh bạch, nhằm đảm bảo tính cạnh tranh và bền vững lâu dài,” bà Hương nhấn mạnh.
Tương tự, bà Nguỵ Thị Giang, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc GREEN IN ,cho biết Tập đoàn Apple cam kết thực hiện Net Zero vào năm 2030. Trong khi Samsung, LG, Panasonic cam kết Net Zero vào năm 2050; Sony cam kết 35% vào năm 2025 và 100% vào năm 2030.
Theo quy định về thiết kế sinh thái cho sản phẩm bền vững của Liên minh châu Âu – EU (ESPR), quy định Hộ chiếu sản phẩm kỹ thuật số (DPP) sẽ bắt buộc với nhiều sản phẩm được mua hoặc bán tại EU.
Cụ thể, DPP sẽ được đính kèm vào từng sản phẩm dưới dạng chip NFC, mã QR và được liên kết với hộ chiếu lưu trữ trên đám mây, tuân thủ ISO, IEC (tiêu chuẩn quốc tế trong lĩnh vực điện tử) để có thể truy xuất nguồn gốc toàn cầu, trong đó, ngành điện tử là một trong số các lĩnh vực triển khai đầu tiên.
Các yêu cầu của DPP đối với các sản phẩm điện tử sẽ được thực hiện thông qua một đạo luật được uỷ quyền theo ESPR (Quy định về thiết kế sinh thái cho sản phẩm bền vững) trong giai đoạn 2026- 2030.
Bà Giang cho biết tại Việt Nam, có 2.166 doanh nghiệp nằm trong danh mục phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính; còn các nhà sản xuất và nhập khẩu sản phẩm điện tử phải tuân thủ quy định thực hiện tái chế sản phẩm điện tử.
“Chính vì vậy, doanh nghiệp phải chủ động, minh bạch trong vấn đề cam kết giảm khí thải nhà kính,” bà Giang nhấn mạnh. “Doanh nghiệp Việt đừng chờ lớn mới xanh mà hãy xanh để lớn.”
“Thực hành ESG sẽ mang đến cơ hội thiết thực cho doanh nghiệp. Cụ thể, có tới 90% quyết định của các nhà đầu tư đến từ các tài sản vô hình như ESG,” bà Giang cho biết. “Trong khi, 20% doanh nghiệp thực hành ESG tốt được thị trường định giá cao hơn 20% so với các doanh nghiệp không thực hành ESG.”
Còn theo ông Lại Hoàng Dương, Giám đốc công ty CP Truyền thông và Máy tính Thánh Gióng, đã đến lúc doanh nghiệp Việt không thể thờ ơ với ECG. “Bởi nếu không cam kết về ESG, thiệt hại trước mắt là doanh nghiệp có thể bị cắt đơn hàng,” ông khẳng định. “Nếu doanh nghiệp không tiếp tục theo đuổi ESG có thể phải đóng cửa bởi yêu cầu với nhà cung cấp là cung cấp chứng chỉ ESG.”
Từ cam kết đến hành động thực tiễn
Mặc dù chuyển đổi xanh mang lại lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp, tuy nhiên, theo TS. Bùi Thanh Minh, Phó Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), thách thức đối với doanh nghiệp trong chuyển đổi xanh hiện nay vẫn là nguồn vốn. Vì thế, cần có những giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp trong tiến trình chuyển đổi xanh.
TS. Minh cũng cho biết việc sử dụng nhãn hiệu ESG đang giảm dần, thay vào đó, các doanh nghiệp đang dịch chuyển sang tiếp cận thực chất thông qua các hành động và sáng kiến cụ thể có thể đo lường được.
Từ đó, TS. Minh đưa ra các khuyến nghị doanh nghiệp cần khẩn trương xác định ranh giới phát thải, lập sổ tay phương pháp kiểm kê và chạy thử trong 3 tháng đầu. Trong 12 tháng, cần hoàn tất kiểm kê năm đầu, công bố mục tiêu giảm phát thải hàng năm (gợi ý 5-10%/năm) và tích hợp mục tiêu này vào kế hoạch sản xuất – kinh doanh.
Song song với đó cần tập trung vào các giải pháp tiết kiệm năng lượng nhanh (đèn, máy nén, điều hòa công nghiệp…), thử nghiệm một dây chuyền “không giấy tờ – tiêu thụ điện thấp” làm hình mẫu để nhân rộng.
Ông cũng nhấn mạnh vai trò của ứng dụng công nghệ Internet vạn vật số (IoT) để tăng minh bạch và truy xuất nguồn gốc thông qua việc thiết kế “bảng điều khiển chỉ số xanh” và yêu cầu nhà cung ứng gửi dữ liệu định kỳ, kết hợp kiểm tra ngẫu nhiên.
Còn theo ông Dương, doanh nghiệp có thể bắt đầu ESG bằng cách chuyển ngay khâu vận chuyển sang xe điện, đồng thời tái cấu trúc hệ thống doanh nghiệp bằng chuyển đổi số, chuyển đổi xanh.
Để khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi xanh, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã mở đường cho doanh nghiệp đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển, nhằm xây dựng nền tảng cho chuyển đổi xanh.
Cùng với đó, Nghị quyết số 59-NQ/TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới cũng xác định chuyển đổi xanh là “luật chơi mới”, doanh nghiệp Việt cần thích ứng trong thương mại toàn cầu.
Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân của Bộ Chính trị cũng yêu cầu, phát triển kinh tế phải gắn chặt với chiến lược phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn, tiết kiệm tài nguyên và giảm phát thải, bảo vệ môi trường.
“Các chính sách của Việt Nam đang ngày càng linh hoạt, hướng tới lợi ích lâu dài cho doanh nghiệp,” TS. Minh chia sẻ. “Bộ tứ Nghị quyết của Bộ Chính trị nhấn mạnh phát triển sức mạnh toàn diện của doanh nghiệp tư nhân, hướng tới chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, nâng cao nội lực của doanh nghiệp để phát triển và hội nhập.
Ngọc Lan
