Đánh giá toàn diện để xây dựng NDC3.0
Ngày 29/12, tại Hà Nội, Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức hội thảo “Tình hình triển khai thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) năm 2022”.
Theo ông Lê Ngọc Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, Việt Nam cùng các quốc gia tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC) đã gửi Dự kiến đóng góp do quốc gia tự quyết định (INDC) cho Ban Thư ký công ước vào năm 2015. Sau khi Thỏa thuận Paris có hiệu lực vào năm 2016, bản dự kiến chính thức trở thành bản Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) đầu tiên và được yêu cầu cập nhật định kỳ. Việt Nam đã hai lần cập nhật NDC vào các năm 2020 và 2022, thực hiện trách nhiệm quốc gia thành viên Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu.
NDC cập nhật năm 2022 đã phản ánh rõ nỗ lực cao nhất của Việt Nam trong việc hoàn thiện chính sách và thực hiện trách nhiệm quốc tế về ứng phó với biến đổi khí hậu. Các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính được cập nhật cao hơn và nêu rõ cam kết chính trị quan trọng: Việt Nam phấn đấu đạt phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050.
Trong bối cảnh Việt Nam đang chuẩn bị cập nhật NDC lần thứ ba (NDC 3.0) với tầm nhìn đến năm 2035, việc đánh giá khách quan những kết quả đạt được, các khó khăn, vướng mắc trong triển khai NDC 2022 là yêu cầu cấp thiết.
Làm rõ bối cảnh quốc tế, ông Lương Quang Huy, Trưởng phòng Quản lý phát thải khí nhà kính và Bảo vệ tầng ô-dôn (Cục Biến đổi khí hậu) cho biết: Tại Hội nghị COP28, các bên tham gia UNFCCC đã thông qua kết quả Đánh giá nỗ lực toàn cầu (GST) lần thứ nhất, khẳng định rằng các nỗ lực hiện nay vẫn chưa đủ để đạt mục tiêu giới hạn mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở ngưỡng 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp.
Trên cơ sở đó, cộng đồng quốc tế kêu gọi các quốc gia xây dựng NDC với mức độ tham vọng cao hơn, bao trùm tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế và tất cả các loại khí nhà kính. Khái niệm NDC 3.0 đã được chính thức sử dụng từ năm 2024 và trở thành yêu cầu trọng tâm tại Hội nghị COP30 năm 2025.
Bên cạnh yêu cầu nâng cao mức độ cam kết giảm phát thải, NDC 3.0 cũng đặt ra đòi hỏi khắt khe hơn về hệ thống đo đạc, báo cáo và thẩm định (MRV) theo dõi, đánh giá thường xuyên kết quả giảm phát thải. Để làm được điều này, Việt Nam phải tiếp tục hoàn thiện phương pháp kiểm kê, kế toán phát thải theo chuẩn mực quốc tế, đồng thời bảo đảm đầy đủ dữ liệu đầu vào phục vụ xây dựng kịch bản và tính toán giảm phát thải.
Còn khoảng trống về dữ liệu và phương pháp tính
Ông Lương Quang Huy cho biết, thời gian qua, Cục Biến đổi khí hậu, cùng với các chuyên gia trong nước và sự hỗ trợ của Dự án VNSIPA, đã tổ chức rà soát đánh giá tiến độ thực hiện NDC 2022. Cụ thể, các nhóm chuyên gia đã tiến hành nghiên cứu, đánh giá tiến độ thực hiện các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính trong NDC 2022 của 5 lĩnh vực: năng lượng, các quá trình công nghiệp, chất thải, nông nghiệp và sử dụng đất, lâm nghiệp (LULUCF).
Kết quả bước đầu cho thấy, các biện pháp giảm phát thải trong NDC của các lĩnh vực vẫn còn tồn tại nhiều khoảng trống đáng chú ý, chủ yếu liên quan đến dữ liệu đầu vào, giả thiết tính toán và mức độ phù hợp với thực tiễn triển khai.
Khoảng trống lớn nhất nằm ở dữ liệu và phương pháp tính toán. Một số số liệu hoạt động chưa được thu thập đầy đủ hoặc chưa được tổng hợp thống nhất trên phạm vi cả nước. Ví dụ trong năng lượng, việc ước tính sản lượng, công suất và hiệu suất vận hành của các cơ sở năng lượng còn dựa nhiều vào giả định, trong khi số liệu thực tế biến động theo từng địa phương và từng giai đoạn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến độ tin cậy của kết quả ước tính giảm phát thải. Bên cạnh đó, một số giả thiết trong NDC 2022 được đánh giá là chưa sát với thực tế triển khai. Trong bối cảnh nguồn lực tài chính, công nghệ và năng lực quản lý còn hạn chế, nhiều giả thiết cần được điều chỉnh để phản ánh đúng tình hình. Tiến độ thực tế của các dự án cũng chịu tác động bởi nhiều yếu tố như thủ tục đầu tư, cơ chế giá, hạ tầng…
Bên cạnh đó, việc thiếu một hệ thống MRV đủ mạnh khiến cho quá trình kiểm chứng kết quả thực hiện các biện pháp giảm phát thải gặp khó khăn, đồng thời làm giảm tính minh bạch và khả năng so sánh theo yêu cầu quốc tế.
Từ những khoảng trống nêu trên, các chuyên gia đề xuất cần tiếp tục hoàn thiện cơ sở dữ liệu giảm phát thải của các lĩnh vực, bảo đảm thu thập đầy đủ, thống nhất và cập nhật định kỳ số liệu từ các cơ sở, dự án. Đồng thời, cần rà soát, điều chỉnh các giả thiết trong tính toán giảm phát thải theo hướng thận trọng hơn, bám sát năng lực thực tế và lộ trình chính sách hiện hành. Việc khắc phục các khoảng trống này sẽ là cơ sở quan trọng để nâng cao chất lượng các biện pháp giảm phát thải trong lĩnh vực năng lượng, góp phần bảo đảm NDC giai đoạn tới vừa thể hiện mức độ tham vọng cần thiết, vừa có tính khả thi và hiệu quả trong thực tiễn triển khai.
