Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi sang năng lượng xanh để đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050, lĩnh vực năng lượng bền vững đang trở thành mảnh đất màu mỡ cho các nhà đầu tư mạo hiểm.
Từ khả năng thương mại hóa, lợi thế cạnh tranh, nguồn nhân lực, đến dòng vốn liên tục cho nghiên cứu và phát triển (R&D), những yếu tố này không chỉ định hình chiến lược đầu tư mà còn phản ánh tiềm năng và thách thức của ngành năng lượng xanh tại Việt Nam.
Năng lượng xanh đang thu hút mạnh mẽ nhà đầu tư
Chia sẻ những góc nhìn sâu sắc về các yếu tố mà nhà đầu tư quan tâm khi rót vốn vào các startup năng lượng xanh tại Việt Nam, bà Tuyết Vũ – Cố vấn Đông Nam Á và Ấn Độ của Quỹ Vertex Ventures, cho biết Việt Nam đang nổi lên như một trong những quốc gia nổi bật về đổi mới sáng tạo, với năng lượng xanh và phát triển bền vững là một trong những trụ cột chính.
“Theo tôi, đây là một lĩnh vực có rất nhiều cơ hội để phát triển và đổi mới”, đại diện Vertex Ventures, một quỹ đầu tư mạo hiểm thuộc mạng lưới toàn cầu của Vertex Holdings, nhấn mạnh. “Trong đó, các lĩnh vực như lưu trữ năng lượng, số hóa hệ thống năng lượng, và sự kết hợp của năng lượng tái tạo đang thu hút sự chú ý mạnh mẽ”.
“Tôi nhận thấy đã có sự gia tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu năng lượng, cùng với đó là tiềm năng lớn trong việc số hóa hệ thống năng lượng – đặc biệt là các giải pháp lưới điện thông minh. Không chỉ có các công ty lớn toàn cầu hiện diện mà còn có các startup đang phát triển những giải pháp như vậy”, bà Tuyết Vũ nói.
Những tin tức tích cực về việc áp dụng công nghệ số hóa ở quy mô nhỏ, như tại các khu công nghiệp, và xu hướng mở rộng lên lưới điện quốc gia cho thấy đây là “một thị trường đầy hứa hẹn”.
Ngoài ra, các giải pháp quản lý năng lượng nội bộ tại các nhà máy, chẳng hạn như tối ưu hóa điện mặt trời áp mái bằng hệ thống số, cũng đang trở thành điểm nóng. “Các khu công nghiệp hiện nay đang nghĩ đến việc tăng cường sử dụng các hệ thống xanh hơn, cả về số hóa lẫn năng lượng”, bà Tuyết Vũ chia sẻ. Những công nghệ này không chỉ giải quyết nhu cầu thực tế mà còn phù hợp với xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu về Việt Nam, tạo cơ hội cho các startup năng lượng xanh khai thác.
Quỹ đầu tư rất quan tâm đến khả năng thương mại hóa, đưa công nghệ đến người dùng
Tuy nhiên, không phải mọi công nghệ đều có thể thu hút vốn mạo hiểm. Bà Tuyết Vũ giải thích rằng Vertex Ventures tập trung vào các công nghệ đã đạt đến mức độ trưởng thành nhất định, nơi khả năng thương mại hóa là yếu tố then chốt. “Có vài nhóm nhà đầu tư khác nhau – một số tập trung vào giai đoạn đầu, nơi chủ yếu là R&D. Nhưng với loại tài sản mà chúng tôi quan tâm, công nghệ phải có khả năng thương mại hóa”, bà nói. “Chúng tôi không tham gia vào lĩnh vực R&D thuần túy”.
Điều này đặt ra thách thức lớn cho các startup năng lượng xanh tại Việt Nam: làm sao để vượt qua giai đoạn nghiên cứu ban đầu và chứng minh sản phẩm của mình có thể áp dụng rộng rãi trên thị trường. Cố vấn của quỹ Vertex Ventures nhấn mạnh rằng khả năng mở rộng quy mô và đưa công nghệ đến tay người dùng là yếu tố quyết định.
Để hỗ trợ quá trình này, theo bà Tuyết Vũ, chính sách đóng vai trò quan trọng. “Các chính sách hỗ trợ việc áp dụng công nghệ không chỉ giúp các startup mà còn hỗ trợ những người sử dụng công nghệ”, bà nhận định. “Điều này đẩy nhanh quá trình đưa công nghệ đến với số đông”. Điều thuận lợi là Việt Nam đang có những chính sách, chủ trương mạnh mẽ trong đổi mới sáng tạo, giúp tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi hơn cho các startup năng lượng xanh phát triển và thu hút vốn đầu tư.
Bên cạnh khả năng thương mại hóa, lợi thế cạnh tranh là một tiêu chí quan trọng khác mà Vertex Ventures xem xét. “Chúng tôi thường xem xét liệu công nghệ có được cấp bằng sáng chế hay không, và phạm vi bảo vệ của bằng sáng chế đó ra sao”, bà Tuyết Vũ giải thích. Tuy nhiên, bà nhấn mạnh rằng không chỉ có bằng sáng chế là đủ. “Điều quan trọng là liệu họ có thể biến nó thành sản phẩm thực tế hay không. Đó là lý do tại sao nguồn nhân lực rất quan trọng”.
Trong lĩnh vực năng lượng xanh, sự kết hợp giữa phần cứng và phần mềm đang tạo nên những bước đột phá. “Lĩnh vực năng lượng thú vị ở chỗ nó kết hợp cả phần cứng và phần mềm”, bà nói. “Nguồn nhân lực cho phần mềm cũng quan trọng không kém so với kỹ thuật phát triển sản phẩm phần cứng mới”. Ví dụ, các giải pháp lưới điện thông minh hay hệ thống quản lý năng lượng tại nhà máy đòi hỏi không chỉ thiết bị vật lý như pin hay tấm pin mặt trời, mà còn cần phần mềm thông minh để tối ưu hóa vận hành.
Dòng vốn liên tục: chìa khóa để mở rộng quy mô
Cuối cùng, bà Tuyết Vũ chỉ ra rằng dòng vốn liên tục cho R&D và phát triển kinh doanh là yếu tố sống còn để startup năng lượng xanh mở rộng quy mô. “Các yếu tố hỗ trợ tài chính – đảm bảo có dòng vốn liên tục cho từng giai đoạn phát triển của công ty – sẽ giúp công ty đạt đến giai đoạn mà công nghệ có thể tạo ra tác động và được tích hợp vào nền kinh tế”, bà nói.
Tuy nhiên, nhu cầu vốn thay đổi theo từng giai đoạn. “Ở mỗi giai đoạn khác nhau của công ty sẽ cần loại vốn khác nhau”, bà giải thích. “Ví dụ, với một số công ty mà tôi đang theo dõi sát sao hiện nay, ngay cả khi họ đã vượt qua giai đoạn đầu và có hợp đồng thương mại để bán sản phẩm, vấn đề là liệu có đủ tài chính để sản xuất hay không”. Tài trợ vốn lưu động và các công cụ tài chính khác trở nên cần thiết để startup không chỉ tái đầu tư vào R&D mà còn mở rộng sản xuất và kinh doanh.
Bà Vũ nhấn mạnh rằng nếu không có sự hỗ trợ tài chính liên tục, những ý tưởng đổi mới dù xuất sắc đến đâu cũng khó đạt được giai đoạn trưởng thành. “Khả năng liên tục huy động tài chính cho R&D rất quan trọng để đưa các ý tưởng và đổi mới mới đến giai đoạn trưởng thành”, bà khẳng định.
Đại diện quỹ Vertex Ventures cho rằng đầu tư mạo hiểm vào năng lượng xanh tại Việt Nam không chỉ là câu chuyện về công nghệ, mà còn là về hệ sinh thái hỗ trợ. “Việc xây dựng một hệ sinh thái rất quan trọng”, bà Tuyết Vũ nhấn mạnh. Nếu có được sự kết hợp giữa chính sách thuận lợi từ chính phủ, nguồn nhân lực chất lượng cao trong cả phần mềm và phần cứng, cùng dòng vốn liên tục, các startup năng lượng xanh tại Việt Nam sẽ có cơ hội lớn để vượt qua giai đoạn đầu và mở rộng quy mô.
Chuyên gia quỹ đầu tư mạo hiểm Vertex Ventures nhận định những lĩnh vực như lưu trữ năng lượng, lưới điện thông minh và số hóa hệ thống năng lượng không chỉ là điểm nóng thu hút nhà đầu tư mà còn là chìa khóa để Việt Nam hiện thực hóa tầm nhìn công nghiệp hiện đại và bền vững.
Bảo Bình
