Báo cáo đầu tư năng lượng thế giới năm 2025 do Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) công bố hôm 5/6 nhấn mạnh xu hướng toàn cầu hướng đến năng lượng sạch, ngay cả trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị và bất ổn kinh tế.
IEA dự báo, khoảng 2.200 tỉ đô la đầu tư sẽ chảy vào các lĩnh vực năng lượng tái tạo, hạt nhân, lưới điện, hệ thống trữ năng lượng, nhiên liệu carbon thấp, tiết kiệm năng lượng và điện hóa trong năm 2025. Con số này cao gấp đôi so với 1.100 tỉ đô la dự kiến rót vào lĩnh vực nhiên liệu hóa thạch gồm dầu thô, khí đốt và than.
Tổng cộng, thế giới sẽ chi 3.300 tỉ đô la cho đầu tư năng lượng trong năm 2025, đánh dấu mức cao nhất trong lịch sử và tăng khoảng 2% so với năm 2024.
Theo IEA, sự gia tăng đầu tư vào năng lượng sạch không chỉ phản ánh những nỗ lực giảm phát thải mà còn báo hiệu ảnh hưởng ngày càng tăng của chính sách công nghiệp, mối quan ngại về an ninh năng lượng và khả năng cạnh tranh về chi phí của các giải pháp dựa trên điện.
Fatih Birol, giám đốc điều hành của IEA ghi nhận, thực tế năng lượng sạch sẽ chiếm tới 2/3 đầu tư năng lượng toàn cầu trong năm nay là nhờ chi phí của nhiều công nghệ xanh giảm đáng kể, kết hợp với việc các chính phủ xem năng lượng xanh là một phần quan trọng trong chiến lược an ninh năng lượng.
“Chúng ta vẫn sẽ cần dầu mỏ và khí đốt trong nhiều năm tới. Nhưng chúng ta cũng cần năng lượng hạt nhân, năng lượng gió và mặt trời. Chúng ta cần tất cả các công nghệ này cho một hệ thống năng lượng an toàn”, ông Birol nói trong một cuộc phỏng vấn từ Paris trước khi báo cáo của IEA được công bố.
Đầu tư vào dầu khí thượng nguồn (thăm dò và khai thác) dự kiến sẽ giảm khoảng 4% xuống chỉ còn dưới 570 tỉ đô la trong năm nay. Trong đó, đầu tư cho dầu thượng nguồn sẽ chứng kiến mức giảm 6%, xuống còn khoảng 420 tỉ đô la, đánh dấu mức giảm lần đầu tiên trong 10 năm qua nếu không tính thời kỳ đại dịch Covid-19.
Đầu tư cho mảng lọc dầu trên toàn cầu trong năm nay cũng dự kiến giảm xuống mức thấp nhất trong 10 năm là 30 tỉ đô la.
“Giá dầu giảm mạnh, chi phí hoạt động tăng, tác động của thuế quan và lo ngại về khả năng cung vượt cầu đã khiến nhiều công ty dầu khi phải điều chỉnh kế hoạch đầu tư”, IEA giải thích
Ngược lại, thị trường khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) toàn cầu sẽ chứng kiến mức tăng trưởng công suất lớn nhất từ trước đến nay trong giai đoạn 2026-2028, với hoạt động đầu tư vào các cơ sở LNG mới được thúc đẩy bởi các dự án chuẩn bị đi vào hoạt động tại Mỹ, Qatar, Canada và những nơi khác.
Đầu tư vào nguồn cung than dự kiến sẽ tăng trở lại vào năm 2025 với tốc độ 4%, chậm hơn so mức tăng trung bình 6% hàng năm trong năm năm qua. Đầu tư vào than chủ yếu do Trung Quốc và Ấn Độ thúc đẩy.
Chi tiêu cho nhiên liệu phát thải thấp dự báo đạt kỷ lục mới vào năm 2025, nhưng sẽ vẫn dưới 30 tỉ đô la, IEA cho biết. Cơ quan này lưu ý, các dự án nhiên liệu phát thải thấp đặc biệt dễ tổn thương trước những thay đổi của chính sách.
Trung Quốc vẫn là nhà đầu tư năng lượng lớn nhất thế giới, thị phần đầu tư năng lượng sạch toàn cầu của nước này đã tăng từ 1/4 vào thập niên trước lên gần 1/3 hiện nay.
Tại Mỹ, đầu tư vào năng lượng tái tạo và nhiên liệu phát thải thấp chậm lại các chính sách hỗ trợ bị thu hẹp. IEA cảnh náo, các nhà sản xuất dầu đá phiến của Mỹ đặc biệt gặp khó khăn do giá dầu giảm và chi tiêu dầu khí thượng nguồn đang tăng tốc ở Trung Đông.
IEA nhận định, xu hướng đầu tư năng lượng đang được định hình bởi nhu cầu điện tăng nhanh. Ông Fatih Birol cho biết, từ nay đến năm 2030, nhu cầu điện toàn cầu tăng thêm sẽ bằng mức tiêu thụ điện hiện tại ở Mỹ và Trung Quốc cộng lại.
Chi tiêu toàn cầu cho lĩnh vực điện dự kiến đạt 1.500 tỉ đô la trong năm nay, chủ yếu là do đầu tư kỷ lục vào sản xuất điện phát thải thấp. IEA ước tính, riêng năng lượng mặt trời sẽ thu hút 450 tỉ đô la đầu tư trong năm 2025.
Đầu tư cho hệ thống lưu trữ năng lượng dự kiến tăng vọt lên 66 tỉ đô la. Các hệ thống pin được coi là một giải pháp giảm thiểu tác động của tính không liên tục của dự án năng lượng tái tạo bằng cách lưu trữ điện trong thời gian nguồn cung lên cao điểm và xả điện trong thời gian nhu cầu cao điểm.
Dòng vốn đổ vào năng lượng hạt nhân trên toàn cầu tăng 50% trong 5 năm qua và đang trên đà đạt khoảng 75 tỉ đô la vào năm 2025.
Tại châu Âu, nhiều nước đang gia hạn tuổi thọ của các nhà máy điện hạt nhân hiện có và xây dựng thêm nhà máy mới. Nhiều chính phủ trên thế giới đang quan tâm lớn đến các lò phản ứng module nhỏ. Ông Birol kết luận, đây là tin tốt cho thế giới, cả về an ninh năng lượng và giải quyết các thách thức về khí hậu.
Tuy nhiên, IEA đánh giá đầu tư vào lưới điện vẫn chưa theo kịp nhu cầu điện, dù chi tiêu cho lĩnh vực này trong năm nay dự báo sẽ vượt qua mức kỷ lục 400 tỉ đô la của năm ngoái.
Chánh Tài (Theo Bloomberg, Reuters, iea.org)
