Xe điện tăng, doanh thu thuế nhiên liệu giảm
Anh, New Zealand, Israel và phần lớn các bang của Mỹ là những khu vực áp dụng các thay đổi về thuế và phí đối với xe điện và xe lai sạc điện (hybrid). Các điều chỉnh này được thiết kế nhằm bảo đảm nguồn thu ngân sách, bù đắp cho doanh thu thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng và dầu diesel đang suy giảm khi lượng xe điện lăn bánh trên đường tăng lên.
Các điều chỉnh này rất đa dạng liên quan đến phí trước bạ, phí sử dụng đường bộ dựa trên quãng đường di chuyển cho đến thuế đối với các trạm sạc công cộng. Chủ sở hữu xe điện và các nhà vận động chuyển đổi xanh trong ngành giao thông lo ngại động thái này làm chậm quá trình chuyển đổi từ các phương tiện ngốn xăng sang các phương tiện thay thế ít khí thải hơn.
Các khoản thuế phí trên được áp dụng vào thời điểm tốc độ phổ cập xe điện chậm lại. Dù doanh số xe điện toàn cầu dự sẽ đạt mức cao kỷ lục trong năm nay nhưng tỷ suất lợi nhuận giảm và tốc độ tăng trưởng chậm hơn đang khiến các hãng xe phải dừng chi tiêu cho xe điện.
Tuần trước, tỉ phú Elon Musk, CEO của hãng xe điện Tesla, thông báo đóng cửa bộ phận kinhh doanh trạm sạc nhanh Supercharger và sa thải hàng trăm nhân viên do doanh thu sụt giảm.
“Rất nhiều chính sách về thuế xe điện không được ủng hộ về mặt chính trị. Do vậy, rất khó để tăng thuế xe điện nhưng đó là điều cần thiết”, Rachel Aland, giám đốc bộ phận giao thông vận tải của Hội đồng Mỹ về nền kinh tế tiết kiệm năng lượng, một tổ chức nghiên cứu trụ sở tại Washington, DC nói.
Bà lưu ý, doanh thu thuế nhiên liệu vốn đã giảm trong những năm qua do hiệu quả sử dụng nhiên liệu của xe động cơ đốt trong ngày càng tăng. Sự phổ biến của xe điện trên đường càng gây thêm áp lực lên một nguồn thu quan trọng của các chính phủ.
Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), đến năm 2030, xe điện được dự báo sẽ làm mức tiêu thụ dầu thô khoảng 6 triệu thùng dầu thô mỗi ngày trên toàn cầu. Nhu cầu tiêu thụ dầu của thế giới trong năm 2023 là 102 triệu thùng/ngày.
Dữ liệu của IEA cho thấy, làn sóng chuyển đổi sang xe điện đã gây “tổn thất” 10 tỉ đô la Mỹ doanh thu từ thuế xăng và dầu diesel trên toàn cầu vào năm ngoái.
Mức tổn thất này dự kiến sẽ tăng lên 110 tỉ đô la vào năm 2035 nếu các nước đạt được mục tiêu điện khí hóa. Điều này cũng có nghĩa là các chính phủ mất một nguồn thu quan trọng thường được sử dụng để chi trả cho hoạt động bảo trì đường bộ và cải thiện giao thông. Trong khi một số nước tìm cách bù đắp bằng các loại thuế phí áp vào xe điện, nguồn doanh thu mới này vẫn rất nhỏ so với khoản thất thu thuế nhiên liệu.
Áp phí sử dụng đường bộ
Khi ngày càng nhiều chính phủ đặt ra thời hạn loại bỏ xe động cơ đốt trong, các nhà hoạch định chính sách buộc phải xem xét cải cách thuế đối với xe điện dù điều này không được người dân ủng hộ.
Tháng trước, New Zealand lần đầu tiên áp dụng phí sử dụng đường bộ dựa trên quãng đường di chuyển đối với xe điện và xe hybrid. Giới chức trách cho rằng, chính sách này rất cần thiết để tăng doanh thu bảo trì đường bộ khi nguồn thu thuế nhiên liệu giảm.
Chủ sở hữu xe thuần điện hạng nhẹ phải đối mặt với mức phí 76 đô la New Zealand (46 đô la Mỹ) cho mỗi 1.000 km di chuyển, tương đương với khoản phí đang áp dụng cho các loại xe chạy bằng diesel. Chủ sở hữu xe hybrid phải trả 38 đô la New Zealand cho mỗi 1.000 km di chuyển.
“Thu phí sử dụng đường bộ đối với xe điện tạo ra sự công bằng và bình đẳng. Điều này đảm bảo tất cả những người tham gia giao thông đều góp phần bảo trì đường sá”, Bộ trưởng Giao thông Vận tải New Zealand, Simeon Brown lý giải về sự thay đổi chính sách.
Tuy nhiên, các nhóm vận động hành lang cho xe điện và tổ chức bảo vệ môi trường chỉ trích sự thay đổi trên. Họ cảnh báo, chính sách thu phí sử dụng đường bộ sẽ làm chậm tốc độ phổ cập phương tiện không gây ô nhiễm.
Trong khi đó, Israel đang đề xuất mức thuế sử dụng đường bộ tương tự đối với xe điện, dự kiến sẽ có hiệu lực vào năm 2026. Theo đó, chủ xe điện và xe hybrid phải trả thuế khoảng 4,2 đô la Mỹ cho mỗi 100 km di chuyển. Bộ Tài chính và Cơ quan thuế Israel cho biết, chính sách mới này nhằm giúp quyết tình trạng tắc nghẽn giao thông và thâm hụt ngân sách vốn đã tăng vọt do cuộc chiến với tổ chức Hồi giáo Hamas ở Dải Gaza.
Tuy nhiên, nhiều chính phủ cũng đang đối mặt với tình trạng hao hụt nguồn thu từ thuế nhiên liệu tương tự. Chẳng hạn, Anh và Ireland, không áp dụng các khoản phí sử dụng đường bộ dựa trên quãng đường đối với xe điện. Thay vào đó, chính phủ bắt đầu loại bỏ hoặc giảm dần các khoản ưu đãi thuế dành cho người lái xe điện.
David Metz, giáo sư danh dự ở Trung tâm Nghiên cứu giao thông vận tải thuộc Đại học London, cho biết chính phủ Anh không đề cập đến phí sử dụng đường bộ đối với xe điện vì đây là chủ đề nhạy cảm.
“Tất cả các nhà chính trị của Anh đều cảm thấy khó áp phí sử dụng đường bộ đối với xe điện vào lúc này”, ông nói và cho rằng, cần có một hệ thống thu phí sử dụng đường bộ mới, Hệ thông này không chỉ để bù đắp cho doanh thu thuế nhiên liệu suy giảm do lượng xe điện lưu hành tăng lên mà còn để giảm tắc nghẽn đường bộ và loại bỏ các loại xe gây ô nhiễm ra khỏi đường.
38 bang của Mỹ áp phí trước bạ hàng năm với xe điện
Tại Mỹ, có ít nhất 38 bang áp dụng phí trước bạ hàng năm đối với chủ sở hữu xe điện và xe hybrid. Tại Mỹ, phí trước bạ đối với xe cộ hay còn gọi là phí đăng ký sử dụng xe, phải nộp hàng năm.
Tháng trước, bang New Jersey ban hành luật mới áp phí trước bạ 250 đô la Mỹ trong năm nay đối với người lái xe điện. Mức phí này sẽ tăng thêm 10 đô la mỗi năm cho đến khi đạt 290 đô la. Người mua xe điện trả trước phí trước bạ cho 4 năm, tức 1.000 đô la nếu mua trong năm nay. Doanh thu của phí mới này sẽ được nộp vào một quỹ giao thông để chi trả cho hoạt động bảo trì và sửa chữa đường xá, cầu cống ở bang New Jersey.
Corey Cantor, nhà phân tích xe điện của Công ty tài chính năng lượng mới Bloomberg, cảnh báo phí trước bạ hàng năm được áp dụng vào thời kỳ ban đầu của kỷ nguyên xe điện có nguy cơ cản trở tốc độ phổ cấp.
“Điều này giống một hình phạt hơn. Tôi không phản đối việc trả thêm phí nhưng tôi nghĩ mức phí quá cao”, Jeff Shoffner, chủ sở hữu chiếc xe điện Chevy Bolt chạy điện ở bang Tennessee nói. Tại Tennessee, phí trước bạ hàng năm đã tăng gấp đôi trong năm nay, lên 200 đô la Mỹ.
Tuy nhiên, chính sách thuế trước bạ đối với xe điện sẽ không giải quyết được những thách thức mà các bang và chính quyền liên bang Mỹ đối mặt do doanh thu thuế xăng dầu giảm dần. Hồi tháng 2, Văn phòng Ngân sách quốc hội Mỹ (CBO) cảnh báo Quỹ Tín thác đường cao tốc Mỹ, một quỹ giao thông liên bang được tài trợ bằng thuế nhiên liệu để chi trả cho các dự án đường bộ và vận tải công cộng, sẽ vỡ nợ vào năm 2028 nếu không cải cách chính sách.
Chánh Tài (Theo Financial Times)
