Một trong những chủ đề APEC năm nay là biến đổi khí hậu và sự bền vững môi trường. Kinh tế xanh, Net Zero đang là xu hướng cấp thiết toàn cầu. Phóng viên Báo Lao Động đã có cuộc phỏng vấn với GS.TSKH Đặng Hùng Võ – nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường về vấn đề này.
Ông đánh giá như thế nào về những thách thức của Việt Nam trong quá trình chuyển đổi xanh?
– Tại COP26, Việt Nam cam kết đạt được Net Zero (phát thải ròng bằng 0) vào năm 2050. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, đây là nỗ lực cần rất nhiều kinh phí để hiện thực hóa. Thách thức đầu tiên với Việt Nam là quá trình chuyển sang công nghiệp sạch. Ở Việt Nam, một trong những yếu tố phát thải nhiều là nhiệt điện, đặc biệt là nhiệt điện than. Việt Nam được khuyến nghị cần chuyển đổi sang năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, loại năng lượng này cũng có nhược điểm không dễ giải quyết, chẳng hạn như chất thải từ pin. Hiện nay, thế giới đã chuyển sang năng lượng tái tạo từ sóng biển và thủy triều. Với Việt Nam, tôi cho rằng, trước mắt chỉ cần lưu tâm đến điện gió và năng lượng tái tạo từ biển.
Thách thức thứ hai khó khăn hơn, đó là vấn đề ăn uống, bao gồm cả dịch vụ và nếp sinh hoạt gia đình. Việt Nam đang sử dụng than củi, rơm rạ khá nhiều. Nếu giảm phát thải, đồng nghĩa với việc phải dùng điện để đun nấu. Vấn đề này có thể giải quyết sớm ở đô thị, nhưng ở nông thôn là câu chuyện khác do thu nhập của người dân nhìn chung còn thấp.
Ngoài ra, chúng ta đã có chủ trương không dùng gạch nung từ lâu, nhưng đến nay những lò gạch, gốm sứ nung vẫn còn tồn tại nhiều và chưa có chuyển biến kỹ thuật. Ta cần phải dùng cách khác, có thể chuyển sang dùng khí hóa lỏng. Bên cạnh đó, một giải pháp có thể giúp giảm phát thải là phát triển rừng để hấp thụ khí thải, song cần phải có những biện pháp cụ thể.
Theo ông, làm thế nào để Việt Nam thu hút được nguồn vốn quốc tế mạnh hơn?
– Quá trình phát triển rừng để hấp thụ carbon là vấn đề Việt Nam nhận được nhiều sự quan tâm từ quốc tế. Theo đó, chúng ta chỉ cần giảm mức phát thải đi một nửa là cơ bản xử lý được vấn đề. Lời giải nguồn vốn có thể nằm ngay từ cơ chế thương mại carbon. Ví dụ, chúng ta đang có mục tiêu là chuyển từ xe chạy bằng xăng dầu sang xe điện. Ở Mỹ, họ có nguồn vốn chi trả phát thải carbon, ôtô điện được trợ giá vì không phát thải. Tuy nhiên ở Việt Nam, chúng ta vẫn chưa có cơ chế để bán bún riêu đun bằng điện sẽ được hỗ trợ bao nhiêu tiền, và đun bằng than thì phải trả thêm bao nhiêu tiền. Chúng ta chưa thể san sẻ lợi ích giữa hai bên.
Cũng về giải pháp tài chính, Ngân hàng Thế giới sẵn sàng cho Việt Nam vay ưu đãi, nhưng chúng ta chưa có kế hoạch cụ thể để giải quyết vấn đề, bởi tiền vay phải tạo được ra lợi ích.
Một trong những chủ đề dự kiến được thảo luận tại Tuần lễ APEC 2023 mà phái đoàn Việt Nam tham dự là chống biến đổi khí hậu và cải thiện môi trường. Từ đây, chúng ta có thêm cơ hội ra sao, thưa ông?
– Khi bước ra từ thời kỳ bao cấp, Việt Nam trong diện được vay ưu đãi rất nhiều mặt, song đến hiện nay, Việt Nam đã là nước có thu nhập trung bình. Theo đó, khả năng được ưu đãi về tỉ suất đồng tiền, thuế… không còn nhiều. Chúng ta chỉ hy vọng quốc tế có những trợ giúp kỹ thuật, từ đó giúp Việt Nam triển khai đi kèm với chính sách tài chính. Nếu chậm chân, thử nghiệm quá lâu mà không thay đổi kịp thời, thách thức vẫn sẽ còn nguyên.
Xin cảm ơn ông!
Quý An (thực hiện)
