Với cam kết đưa phát thải ròng về 0 (Net Zero) vào năm 2050, chuyển dịch năng lượng đang là xu thế tất yếu với Việt Nam và với các doanh nghiệp. Đây cũng là nội dung của một trong những trụ cột phát triển của Việt Nam trên hành trình bước vào thiên niên kỷ mới.
Chuyển đổi để phát triển bền vững
Với tiềm năng lớn để phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới, chuyển đổi xanh trong lĩnh vực năng lượng đang là một trong những ưu tiên của Việt Nam để đảm bảo an ninh năng lượng, bảo vệ môi trường và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững.
Theo số liệu của Bộ Công Thương, đến hết năm 2023, tổng công suất nguồn năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) trong hệ thống điện là 21.664 MW, chiếm khoảng 27%; sản lượng điện phát của nguồn điện (gió, mặt trời mặt đất, mặt trời mái nhà) lũy kế năm khoảng 27.317 triệu kWh, chiếm tỷ trọng gần 13% hệ thống điện.
Để thúc đẩy chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ, ngày 11/2/2020, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 55-NQ/TW về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Chính phủ đã ban hành Nghị định quy định cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo với khách hàng sử dụng điện lớn (DPPA), cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân và khung giá điện, chuẩn bị ban hành cơ chế khuyến khích điện mặt trời mái nhà…
Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược phát triển năng lượng hydrogen của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050; Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; Kế hoạch thực hiện Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; Đề án triển khai Tuyên bố chính trị thiết lập quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) và công bố Kế hoạch huy động nguồn lực thực hiện JETP tại Hội nghị COP28… Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Danh mục các chương trình, công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành năng lượng; danh mục các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm năm 2023; danh mục lĩnh vực cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính… Với các định hướng này, mục tiêu tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn sẽ đạt khoảng 30-39% vào năm 2030 và thậm chí là 47% theo cam kết về chuyển đổi năng lượng công bằng với Việt Nam (JETP).
Để chuyển đổi năng lượng thành công, PGS.TS Phạm Tiến Đạt- Hiệu trưởng Trường Đại học Tài chính – Marketing cho rằng cần có những cơ chế, chính sách rõ ràng, lâu dài và bền vững, thực hiện theo hướng “sandbox” từ phía các cơ quan quản lý nhà nước (sandbox là khung thể chế thí điểm, cho phép một số ít doanh nghiệp thử nghiệm các công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới trong môi trường thực tiễn nhưng có phạm vi và thời gian xác định, dưới sự giám sát của các nhà quản lý và có các phương án dự phòng rủi ro phù hợp). Đặc biệt, trong chuyển dịch năng lượng, khu vực doanh nghiệp nhà nước, với vai trò, vị trí quan trọng trong các giai đoạn tiên phong thực hiện các nhiệm vụ chính trị như Nghị quyết 12/NQ-TW ngày 3/6/2017 về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước đã xác định, là rất thích hợp để thực hiện vai trò chủ đạo.
Chủ động chuyển dịch để bứt phá
Tại Kết luận số 76-KL/TW về tình hình thực hiện Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 23/7/2015 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển ngành Dầu khí Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 và một số định hướng cho giai đoạn mới ban hành ngày 24/4/2024, Bộ Chính trị đề ra chủ trương phát triển Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam) trở thành Tập đoàn Công nghiệp Năng lượng Quốc gia (Petrovietnam) có năng lực cạnh tranh khu vực và quốc tế. Theo đó, Tập đoàn Công nghiệp Năng lượng Quốc gia-Petrovietnam đã đề ra mục tiêu đạt tỷ lệ nguồn năng lượng tái tạo trong tổng cung năng lượng sơ cấp đạt 15 – 20% vào năm 2030 và 25 – 30% vào năm 2045; giảm phát thải khí nhà kính từ hoạt động năng lượng đạt 15% năm 2030 và 20% năm 2045; năng lực nhập khẩu khí LNG đạt 8 tỷ m3/năm 2030 và 15 tỷ m3/năm 2045…
Để thực hiện các mục tiêu này, Petrovietnam đang xây dựng chiến lược tổng thể phát triển bền vững đến năm 2045; trong đó tập trung đổi mới công nghệ và chuyển dịch năng lượng. Petrovietnam định hướng giai đoạn 2025 – 2030 sẽ triển khai thí điểm các dự án sản xuất hydrogen “sạch”; tìm kiếm các nguồn tài chính để đẩy mạnh phát triển các dự án năng lượng sạch; tìm kiếm khách hàng có nhu cầu trong nước và khu vực để phát triển thị trường; cải hoán hạ tầng vận chuyển, xử lý, tồn trữ, phân phối khí. Giai đoạn 2030 – 2045, Petrovietnam sẽ sản xuất thương mại hydrogen “sạch” sử dụng cho các nhà máy lọc dầu, nhà máy đạm và phát triển các dự án sản xuất nhiên liệu, nguyên vật liệu và xuất khẩu hydrogen “sạch” cho các thị trường trong khu vực và thế giới… Hiện, tại các nhà máy lọc dầu Dung Quất và Nghi Sơn đang xây dựng kế hoạch nghiên cứu dài hạn về hydrogen. Hai nhà máy Đạm Phú Mỹ và Đạm Cà Mau cũng có kế hoạch thử nghiệm sử dụng hydrogen xanh thay thế một phần sản xuất amoniac.
Là tập đoàn kinh tế hoạt động đa lĩnh vực, thách thức trong chuyển dịch năng lượng không hề nhỏ nhưng cơ hội để mở rộng chuỗi giá trị các sản phẩm dầu khí của Petrovietnam cũng lớn. Theo đó, Petrovietnam có thể tăng tỷ trọng khí trong các hoạt động thăm dò, khai thác, sản xuất điện và chế biến hóa dầu, hóa chất; phát triển LNG; phát triển năng lượng tái tạo và tích hợp vào hoạt động sản xuất và kinh doanh của Petrovietnam; phát triển chuỗi giá trị hydrogen, ammonia, bao gồm sản xuất hydrogen, ammonia từ năng lượng tái tạo, tích hợp hydrogen, ammonia vào các hoạt động sản xuất điện và chế biến dầu khí, lưu trữ, vận chuyển và phân phối hydrogen, ammonia. Bên cạnh đó, Petrovietnam có thể tận dụng cơ hội để phát triển các trạm sạc, pin nhiên liệu, tận dụng lợi thế của cơ sở hạ tầng sẵn có tại các cửa hàng xăng dầu, liên kết các đơn vị sản xuất điện trong ngành để tích hợp vào chuỗi giá trị dầu khí; phát triển công nghiệp cơ khí chế tạo, dịch vụ kỹ thuật năng lượng; phát triển công nghệ thu hồi, lưu trữ các-bon…
Để từng bước chuyển dịch năng lượng, ngay từ năm 2019, Petrovietnam đã đầu tư xây dựng Kho chứa LNG và đến tháng 7/2023, chuyến tàu LNG đầu tiên đã cập cảng Thị Vải. Cùng đó, Petrovietnam đẩy mạnh hợp tác quốc tế nhằm thúc đẩy phát triển năng lượng sạch và bền vững tại Việt Nam, hỗ trợ Petrovietnam đạt được các mục tiêu chuyển đổi năng lượng xanh như ký Biên bản ghi nhớ với Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) về xây dựng quan hệ đối tác chiến lược trong giai đoạn 2021 – 2024. Petrovietnam đã ký kết biên bản ghi nhớ với Equinor và CIP (Đan Mạch) để nghiên cứu cơ hội phát triển điện gió ngoài khơi và các nguồn năng lượng sạch khác tại Việt Nam.
Hiện tại, Viện Dầu khí Việt Nam (VPI) – đơn vị thành viên của Petrovietnam đã chủ động thực hiện các nghiên cứu và hợp tác với các đối tác quốc tế để đánh giá các điều kiện địa chất, môi trường, hải văn của đáy biển, nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo tiên tiến để phân tích tài liệu địa chấn có độ phân giải cao và tích hợp các dữ liệu địa chất, địa kỹ thuật thành mô hình nền tích hợp làm cơ sở cho việc thiết kế nền móng, lựa chọn vị trí tối ưu để đặt các turbine điện gió ngoài khơi cũng như tuyến cáp ngầm để truyền tải điện.
Đặc biệt, trong ba năm lại đây, PTSC – đơn vị thành viên của Petrovietnam đã trúng thầu hơn 10 dự án điện gió ngoài khơi với tổng công suất phát điện là 5,2 GW, trong đó cung cấp hầu hết các công đoạn dịch vụ cho các dự án điện gió ngoài khơi gồm khảo sát, thiết kế, mua sắm, thi công chế tạo, vận chuyển, lắp đặt, vận hành, bảo dưỡng và sửa chữa. Đây cũng sẽ là các tiền đề quan trọng để Petrovietnam chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ cũng như hoàn thành nhiệm vụ được Thủ tướng Phạm Minh Chính giao tại chuỗi sự kiện về dầu khí và điện gió ngoài khơi tháng 12/2024 “tăng tốc, bứt phá hình thành trung tâm năng lượng tầm cỡ thế giới”.
Anh Nguyễn
