Luật Thúc đẩy năng lượng tái tạo đã đạt được 300 phiếu thuận và 13 phiếu chống, chủ yếu từ các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa và phe trung lập. Phần khó khăn nhất của cuộc thảo luận xoay quanh việc lập kế hoạch các khu vực để đẩy nhanh việc triển khai năng lượng tái tạo, cũng như các khu vực có khả năng loại trừ, dưới sự đồng thuận của các địa phương. Các cơ quan dân cử địa phương sẽ có quyền quyết định cuối về việc phân vùng.
Mục tiêu
Mục tiêu của luật nhằm giúp Pháp bắt kịp tiến trình phát triển năng lượng tái tạo sau khoảng thời gian dài trì trệ. Nâng công suất sản xuất điện mặt trời lên gấp 10 lần, tức 100 GW và triển khai 50 trang trại điện gió trên biển để đạt 40 GW là những mục tiêu mà Tổng thống Emmanuel Macron đặt ra cho năm 2050.
Từ lâu, Pháp vốn lệ thuộc vào hệ thống điện hạt nhân. Do đó, năng lượng tái tạo chỉ chiếm khoảng 19,3% tổng mức tiêu thụ năng lượng cuối cùng, thấp hơn so với nhiều quốc gia khác ở châu Âu.
Những nội dung chính của luật
Giảm thời hạn xem xét duyệt thủ tục: Ở Pháp, trung bình cần 5 năm để hoàn thành thủ tục phê duyệt xây dựng một trang trại điện mặt trời, 7 năm cho một trang trại điện gió và 10 năm đối với một trang trại điện gió ngoài khơi. Do đó, Pháp đặt mục tiêu rút ngắn đáng kể thời gian hoàn tất thủ tục. Chính phủ muốn cắt giảm một số thủ tục, bằng cách công nhận “tính cần thiết bắt buộc không thể thay thế” của các dự án năng lượng tái tạo.
Quy hoạch và phê duyệt dự án tại các đô thị: Đây là một trong những chủ đề nhạy cảm nhất của luật. Theo đó, sau khi đạt được thỏa hiệp với Thượng viện Pháp, các thị trưởng có quyền quyết định – theo cơ chế “đi từ dưới lên”, đâu là những khu vực cần ưu tiên đẩy tiến độ triển khai các dự án năng lượng tái tạo.
Để xác nhận những khu vực này, mỗi thành phố cần phải thực hiện khảo sát lấy ý kiến. Chỉ những vùng nào phê duyệt lựa chọn khu vực cần ưu tiên đẩy tiến độ thì mới có quyền quyết định những “khu vực bị miễn trừ, không cần tới dự án năng lượng tái tạo”. Biện pháp này đã gây căng thẳng cho cánh tả, vì họ lo ngại sự khôi phục của “quyền được phủ quyết của các thị trưởng”. Mặt khác, đảng Cộng hòa Pháp ủng hộ khôi phục quyền này.
Lưu ý, trừ khi thực hiện lắp đặt trên mái của các công trình, các khu vực được ưu tiên lắp đặt năng lượng tái tạo không bao gồm các công viên quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên.
Tạo tính thích ứng: Để có “tính thích ứng” tốt hơn, Hạ viện Pháp đã đề ra tiêu chí cảnh quan để “hạn chế hiện tượng làm rối mắt” của các công trình, nhất là của các turbine gió. Nhằm bảo đảm độ phủ đồng đều của công trình năng lượng tái tạo trên toàn lãnh thổ, luật cũng quy định về cơ chế điều chỉnh biểu giá nhằm khuyến khích triển khai dự án ở những khu vực có điều kiện tự nhiên ít thuận lợi hơn.
Thêm không gian cho điện mặt trời: Luật cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc lắp đặt các tấm pin điện mặt trời dọc tuyến đường cao tốc và đường lớn, đồng thời tạo ngoại lệ cho việc lắp đặt pin quang điện ở khu vực hẻo lánh và trên núi. Ngoài ra, các bãi đỗ xe ngoài trời rộng hơn 1.500m2 sẽ dần được phủ mái che có kèm tấm pin quang điện trên nóc.
Ưu tiên điện gió ngoài khơi: Hạ viện Pháp đã bác bỏ yêu cầu sửa đổi của đảng Cộng hòa về việc xây dựng trang trại điện gió cách bờ biển tối thiểu 40km. Như vậy, trang trại điện gió sẽ được ưu tiên đặt trong khu vực thuận lợi bên trong vùng đặc quyền kinh tế – cách bờ biển tối thiểu 22km và bên ngoài vị trí của vườn bảo tồn đại dương.
Tái phân phối: Hạ viện Pháp đã thiết lập nguyên tắc giảm giá cho hóa đơn tiêu thụ năng lượng tái tạo. Họ ủng hộ những biện pháp có quy mô rộng trên toàn lãnh thổ, tạo điều kiện cho các thành phố và vùng liên thành phố tài trợ cho những dự án chuyển dịch năng lượng hoặc giúp đỡ những hộ gia đình trong cuộc chiến chống lại tình trạng nghèo năng lượng.
Nông nghiệp quang điện (Agrivoltaics): Luật định nghĩa “nông nghiệp quang điện” là sự kết hợp giữa hoạt động nông nghiệp và sản xuất điện. Ví dụ, lắp đặt các tấm pin mặt trời trực tiếp lên đất sản xuất, giúp hỗ trợ trồng trọt, chăn thả gia súc. Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp vẫn là hoạt động chính, do đó, công trình lắp đặt phải có khả năng tháo dỡ được. Luật xem phương thức sản xuất này như một giải pháp hoàn chỉnh cho ngành điện mặt trời. Điều này đã nhận được sự hoan nghênh của Hiệp hội Nông nghiệp quang điện Pháp. Theo ước tính, nó có thể chiếm gần 60% khối lượng các tấm quang điện được lắp đặt vào năm 2050.
Phản ứng của người Pháp
Theo thông cáo báo chí của Liên đoàn thương mại Perifem, ngành phân phối của Pháp đã bày tỏ lo ngại về hậu quả kinh tế từ luật. Do đó, họ kêu gọi tạo biện pháp hỗ trợ. Perifem đã tập hợp những gương mặt lớn khác trong ngành phân phối và bán lẻ (Carrefour, Decathlon, E. Leclerc, Intermarché, Ikea, Metro hay Picard) để cùng phản ứng về vấn đề năng lượng và môi trường. Tuy nhiên, Perifem cũng cảnh báo về nguy cơ để lại hậu quả kinh tế nặng nề của luật. Dù vậy, Perifem không phản đối về nội dung luật. Một chi tiết tiêu biểu trong luật là việc lắp đặt các mái che có đính kèm pin quang điện cho tất cả bãi đậu xe rộng hơn 1.500m2 thay vì diện tích 2.500m2 như đã đề xuất trong phiên bản trước của luật. Như vậy, sẽ có tới 21.000 cửa hàng bị bắt buộc phải lắp đặt pin quang điện.
Perifem cũng cho biết: “Luật cũng có nhiều điều khắt khe hơn cho những công trình tương lai, như quy định bắt buộc bao phủ 50% mái nhà bằng tấm pin quang điện từ nay cho tới năm 2027 so với 30% trước đây. Chưa kể, quy định này cũng có hiệu lực trở về trước cho tất cả những mái nhà hiện có”. Theo các chuyên gia, những biện pháp này sẽ làm ngành phân phối và bán lẻ tiêu tốn 2 tỉ euro/năm. Do đó, Perifem yêu cầu tạo các biện pháp khuyến khích, chẳng hạn như hỗ trợ cho vay, có cơ chế bổ sung khấu hao hay thậm chí là cấp chứng chỉ tiết kiệm năng lượng.
Ngoài ra, năng lượng tạo ra từ các pin tấm quang điện tại một vài bãi đỗ xe siêu thị sẽ vượt quá nhu cầu tiêu thụ thực tế tại các địa điểm, khả năng sản xuất đôi khi sẽ không cân đối với nghĩa vụ mua hàng. Trong khi đó, quy định và điều kiện về việc bán sản lượng điện dư thừa lại không rõ ràng, gây khó khăn trong việc triển khai.
Điểm cuối cùng, theo Perifem, là khả năng khó hiện thực hóa một vài quy định trong luật. Luật đã không tính đến những hạn chế về kỹ thuật trong việc xây dựng mái che bãi đỗ xe hoặc phủ pin lên mái nhà. Perifem cũng nhắc lại, nghĩa vụ lắp đặt mái che tại các bãi đỗ xe phải đi kèm với các nghĩa vụ về duy trì sự đa dạng sinh thái và thảm thực vật tại các bãi đỗ xe, cũng như nghĩa vụ giải quyết vấn đề thấm nước dưới đất.
Những ý kiến phản đối
Ngày 9/2/2023, các đại biểu của đảng Cực hữu tập hợp quốc gia (RN) của Pháp đã lên tiếng với Hội đồng Hiến pháp về việc không thừa nhận một vài biện pháp được đề xuất trong Luật Thúc đẩy năng lượng tái tạo, 2 ngày sau khi được Nghị viện thông qua. Trong một thông cáo báo chí, RN cảnh báo rằng, hoạt động xây dựng công trình điện gió và điện mặt trời sẽ tạo ra sự thiên vị cho dòng năng lượng không liên tục này. Trong bức thư trình lên Hội đồng Hiến pháp, RN tin rằng luật này sẽ phá vỡ sự bình đẳng giữa các nhà sản xuất năng lượng tái tạo và các công ty năng lượng khác.
Mặt khác, RN ủng hộ thực hiện một cơ chế điều chỉnh biểu giá nhằm hỗ trợ những dự án năng lượng tái tạo tại những khu vực có điều kiện khí tượng kém thuận lợi hơn. RN cũng ủng hộ thành lập một quỹ bảo lãnh nhằm bù đắp một phần tổn thất tài chính phát sinh từ quyết định hủy bỏ dự án vì môi trường.
RN cũng công kích quyết định công nhận tính cần thiết bắt buộc không thể thay thế (IROPI) cho một vài dự án năng lượng tái tạo – một biện pháp nhằm hạn chế tranh chấp. Trong mắt RN, điều này sẽ tạo nên một lợi thế phi lý cho các nhà điều hành năng lượng khi thực hiện tranh chấp pháp lý”.
Đảng của bà Marine Le Pen – Nghị sĩ Hạ viện Pháp – cũng đã không công nhận vài điều khoản trong dự luật, nhất là về việc lắp đặt những turbine gió “phiền toái”.
Tương tự, ông Pierre Meurin – Nghị sĩ của Hạ viện Pháp – cũng cho rằng turbine sẽ phá hoại cảnh quan, gây nhức đầu, nhức mắt.
Sự kiện lên tiếng với Hội đồng Hiến pháp đã làm đình chỉ tiến trình ban hành luật. Hội đồng Hiến pháp mất 1 tháng để đưa ra quyết định.
Các tổ chức phi chính phủ và các bên liên quan đến năng lượng tái tạo lại chỉ trích luật vì không có nhiều ưu tiêu cho điện gió trên bờ và sự hạn chế về điện mặt trời.
Nâng công suất sản xuất điện mặt trời lên gấp 10 lần, tức 100 GW và triển khai 50 trang trại điện gió trên biển để đạt 40 GW, là những mục tiêu mà Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đặt ra cho năm 2050.
S.Phương
