Với việc Hoa Kỳ rút lui khỏi tài chính khí hậu và nhiên liệu hóa thạch ngày càng rẻ hơn, châu Á phải đối mặt với một sự lựa chọn: theo đuổi lợi nhuận ngắn hạn hoặc tìm kiếm các đối tác mới để duy trì quá trình chuyển đổi năng lượng sạch của khối.
Việc Washington rút khỏi Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) vào tuần trước, một sáng kiến toàn cầu nhằm giúp các quốc gia đang phát triển chuyển từ than sang năng lượng tái tạo, đã phủ bóng đen lên châu Á đang khát năng lượng, đồng thời khu vực này phải đối mặt với các mối đe dọa khí hậu ngày càng gia tăng và bối cảnh địa chính trị đang thay đổi nhanh chóng.
Giá dầu thô Brent gần đây đã giảm xuống mức thấp nhất trong 5 tháng trước khi tăng nhẹ khi OPEC tăng sản lượng từ tháng 4 để ứng phó với áp lực từ Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Giới quan sát cũng đang dự đoán sản lượng dầu đá phiến và khí đốt của Mỹ sẽ tăng cao hơn, trong khi nhu cầu vẫn chưa chắc chắn do lo ngại về tác động của thuế quan của Mỹ đối với thương mại toàn cầu.
Trong khi đó, tình trạng thiếu hụt nguồn cung khí đốt tự nhiên toàn cầu có thể vẫn tiếp diễn trong năm nay. Theo Ask ICIS, một trợ lý hàng hóa AI tạo ra, cung và cầu dự kiến sẽ cân bằng vào năm tới và chuyển sang tình trạng cung vượt cầu vào năm 2027.
Triển vọng tiêu cực này có thể khiến các quốc gia châu Á nhập khẩu nhiều nhiên liệu thải carbon hơn thay vì đẩy mạnh các chương trình năng lượng sạch của họ.
Tuy nhiên, điều này sẽ mang đến những thảm hoạ, đặc biệt là đối với châu Á, nơi đang phải trải qua thời tiết khắc nghiệt. Thủ đô tài chính Mumbai của Ấn Độ đã phải vật lộn với đợt nắng nóng phá kỷ lục trong tháng 3, trước cả những tháng cao điểm của mùa hè là tháng 5 và tháng 6.
“Các nền kinh tế mới nổi ở châu Á hiện phải tăng cường hợp tác khu vực, đảm bảo nguồn tài trợ thay thế và thực hiện các chính sách quốc gia táo bạo để duy trì động lực hướng tới năng lượng tái tạo”, Harjeet Singh, nhà sáng lập của Satat Sampada Climate Foundation cho biết.
Ông cho biết thêm, với việc Mỹ rút lui khỏi tài chính khí hậu, các quốc gia đang phát triển phải khẩn trương gây sức ép với EU và các nước phát triển khác để thu hẹp khoảng cách. Quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch không thể bị đình trệ do những thay đổi chính trị ở các quốc gia giàu có.
Julian Popov, cựu Bộ trưởng Môi trường Bulgaria, gần đây đã phát biểu tại hội thảo trực tuyến Ấn Độ-Châu Âu rằng lập trường của Mỹ về biến đổi khí hậu trong lịch sử chưa bao giờ thực sự mạnh mẽ. Do đó, các hành động gần đây của nước này, bao gồm cả việc rút khỏi thỏa thuận khí hậu Paris mang tính biểu tượng nhiều hơn là ý nghĩa thực sự.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết, khoảng cách mà Mỹ để lại cũng sẽ được lấp đầy vì năng lượng sạch đã trở nên rẻ hơn nhiều so với than và khí đốt.
Mặc dù vậy, do những hạn chế của năng lượng tái tạo, các quốc gia châu Á mới nổi sẽ cần tài trợ và hỗ trợ công nghệ để xây dựng hệ thống lưu trữ và lưới điện thông minh nhằm phân phối năng lượng hiệu quả.
Liên minh Châu Âu có kế hoạch triển khai Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon vào năm tới, áp đặt mức phí đối với lượng khí thải carbon phát sinh trong quá trình sản xuất các mặt hàng có cường độ carbon cao. Điều này sẽ gây khó khăn cho các nền kinh tế mới nổi như Bangladesh và Sri Lanka trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe vào thời điểm họ đang tìm kiếm sự hỗ trợ để giải cứu nền kinh tế của mình.
“Dù vẫn là một nhà lãnh đạo trong hành động chống biến đổi khí hậu, nhưng sự hỗ trợ tài chính của EU vẫn chưa tương xứng với mức độ cấp bách của cuộc khủng hoảng hay nhu cầu của các quốc gia dễ bị tổn thương,” ông Singh nói.
Các cường quốc trong khu vực như Trung Quốc và Ấn Độ cũng cần đóng vai trò lớn hơn. Thỏa thuận biên giới giữa Ấn Độ và Trung Quốc năm ngoái đã làm dấy lên hy vọng rằng quan hệ giữa hai quốc gia láng giềng khổng lồ này sẽ được cải thiện.
Trong khi đó, việc hợp tác trong các lĩnh vực nhạy cảm có thể mất thời gian, các quốc gia có thể bắt đầu với các lĩnh vực ít gây tranh cãi hơn như phát triển năng lượng tái tạo.
Các chuyên gia đồng thuận rằng bối cảnh địa chính trị đang chuyển dịch theo hướng thế giới đa cực. Đã đến lúc phải xây dựng các hiệp ước song phương và khu vực để đảm bảo khoảng trống mà Hoa Kỳ để lại không làm trầm trọng thêm rủi ro về khí hậu tại châu Á.
Cẩm Anh
