Khu chế xuất Tân Thuận và 4 khu công nghiệp gồm Tân Bình, Cát Lái, Hiệp Phước và Bình Chiểu là 5 khu sản xuất công nghiệp đầu tiên của TPHCM sẽ được lập đề án thí điểm chuyển đổi trong năm nay và năm tới. Hiện có hơn 700 doanh nghiệp trong và ngoài nước đang hoạt động sản xuất trong 5 khu này.
Các khu này sẽ được chuyển đổi theo định hướng phát triển công nghệ cao, sáng tạo, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn; các sản phẩm và công đoạn có giá trị gia tăng cao; sử dụng công nghệ cao, thân thiện môi trường, có hàm lượng giá trị gia tăng cao…
Thông tin trên được đại diện Ban quản lý các Khu chế xuất và công nghiệp (KCX – KCN) TPHCM (HEPZA) đưa ra tại cuộc họp báo về thông tin tình hình hoạt động KCX – KCN quí 1 năm 2023; Đề án định hướng phát triển các KCX – KCN giai đoạn 2023 – 2030 và tầm nhìn đến 2045 diễn ra vào ngày 30/3.
Theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, Trưởng phòng Kế hoạch Tổng hợp của HEPZA, 12 KCX – KCN đang hoạt động còn lại sẽ được lập đề án chuyển đổi trong giai đoạn 2025 – 2030.
Lý giải về việc chọn 5 khu nói trên để lập phương án chuyển đổi, bà Nguyễn Thị Lan Hương cho rằng, KCX Tân Thuận gần hết thời hạn cho thuê đất với nhà đầu tư nhất (năm 2041). Mặt khác, tại KCX này, các nhà đầu tư cũng đã tự chuyển dịch sang lĩnh vực phần mềm, công nghệ cao, dịch vụ…
Tại KCN Tân Bình và Bình Chiểu thì giờ đã lọt thỏm vào khu dân cư. Trong khi đó, KCN Hiệp Phước thì đang được chuyển đổi thành khu công nghiệp sinh thái, còn KCN Cát Lái thì đang được phát triển thành khu dịch vụ logistics…
Trong quá trình thực hiện, HEPZA sẽ phối hợp với các đơn vị khảo sát, lấy ý kiến, tham vấn các doanh nghiệp KCX, KCN; Hiệp hội các doanh nghiệp, ngành nghề; các công ty phát triển hạ tầng KCX, KCN, các chuyên gia,…; trong trường hợp cần thiết sẽ tham mưu điều chỉnh định hướng cho phù hợp tình hình thực tiễn.
Đại diện HEPZA cho biết, việc chuyển đổi sẽ được tuyên truyền rộng rãi, thực hiện từng bước, thận trọng, tạo sự đồng thuận, đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư theo quy định pháp luật. Các dự án của nhà đầu tư trong KCX, KCN vẫn tiếp tục triển khai hoạt động theo thời hạn hoạt động của dự án, tuy nhiên các doanh nghiệp phải chủ động nâng cao trình độ công nghệ. Trường hợp doanh nghiệp có nhu cầu di dời, thành phố cũng sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp.
Đến nay, có 17 KCX – KCN trong tổng số 19 khu được thành lập đã đi vào hoạt động, diện tích đất cho thuê đạt 1.948 ha, đạt tỷ lệ lấp đầy 77%.
Theo bà Hương, với 30 năm hình thành và phát triển, các KCX, KCN của Thành phố đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử trong việc đặt nền móng đầu tiên cho việc thu hút đầu tư nước ngoài, thúc đẩy sự phát triển đô thị ở các khu vực xung quanh và hình thành hành lang pháp lý trong suốt quá trình hoạt động.
Đó là thu hút vốn đầu tư, phát triển sản xuất công nghiệp, giải quyết việc làm, du nhập kỹ thuật và kinh nghiệm quản lý tiên tiến, nâng cao giá trị xuất khẩu, từng bước tham gia vào mạng lưới sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu,…
Tuy nhiên, mô hình phát triển KCX-KCN tại thành phố trong thời gian qua đã bộc lộ một số hạn chế như chưa đáp ứng yêu cầu phát triển theo chiều sâu, chưa thu hút được nhiều dự án có quy mô vốn đầu tư lớn, công nghệ tiên tiến, hàm lượng chất xám, giá trị gia tăng cao và có tính chất lan tỏa.
Mô hình phát triển của các KCN chậm được đổi mới, các KCN chủ yếu phát triển theo hướng đa ngành, đa lĩnh vực. Việc liên kết, hợp tác trong KCX, KCN, giữa các KCX, KCN với nhau và giữa KCX, KCN với khu vực bên ngoài còn hạn chế; mức độ nội địa hóa còn thấp; thiếu các KCN chuyên ngành, chuyên môn hóa.
Đáng chú ý, tỷ suất thu hút đầu tư trung bình trên 1 ha đất công nghiệp đạt 6,23 triệu đô la Mỹ. Theo ông Hứa Quốc Hưng, Trưởng ban HEPZA, tỷ lệ này tuy có gia tăng qua các thời kỳ nhưng vẫn tương đối thấp so với tiềm năng và lợi thế của thành phố.
Một số KCN được thành lập giai đoạn đầu thiếu các công trình hạ tầng xã hội phục vụ công nhân, chưa đáp ứng được nhu cầu của hơn 71% lao động đến từ các tỉnh. Chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng nhu cầu chuyển dịch cơ cấu đầu tư…
Mặt khác, đến năm 2041 và một số năm tiếp theo sẽ có một số KCX, KCN bắt đầu hết thời hạn 50 năm thuê đất của nhà nước, bản thân vùng không gian xung quanh một số KCX, KCN đã rất đông dân cư và là các đô thị phát triển.
Do đó, theo vị đại diện của HEPZA là cần phải xác định một lộ trình thích hợp từng bước chuyển đổi các KCX-KCN hiện hữu theo các mô hình KCN hiệu quả hơn. Tái cơ cấu các ngành công nghiệp theo hướng công nghệ cao, công nghiệp xanh, tham gia vào chuỗi sản xuất toàn cầu; giảm công nghiệp thâm dụng lao động, thâm dụng đất đai, tăng các ngành công nghiệp thâm dụng công nghệ.
Đồng thời, tập trung xây dựng mới các KCN theo các mô hình KCN chuyên ngành, như: công nghiệp dược, công nghệ thông tin, điện điện tử, cơ khí chế tạo, lương thực thực phẩm… gắn với chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo nhằm phát triển bền vững các KCX, KCN.
Nói về định hướng chuyển đổi, ông Hứa Quốc Hưng cho rằng đối với KCX, KCN hiện hữu là sẽ tiếp tục giữ quỹ đất dành cho phát triển công nghiệp sau khi kết thúc thời gian hoạt động KCX, KCN, nhưng phải tái cơ cấu các ngành công nghiệp theo hướng công nghệ cao, công nghiệp xanh, tham gia vào chuỗi sản xuất toàn cầu.
Các KCX, KCN sẽ chuyển dịch nhanh những dự án sản xuất sử dụng nhiều tài nguyên, ít hàm lượng giá trị gia tăng sang sử dụng công nghệ cao, thân thiện môi trường, có hàm lượng giá trị gia tăng cao. Riêng những KCN có diện tích nhỏ, bị bao bọc bởi khu dân cư, sau khi kết thúc thời gian hoạt động KCN, cần tính toán chuyển đổi công năng phù hợp theo hướng dịch vụ phục vụ công nghiệp (ưu tiên logistics, thương mại,…).
Trong quá trình triển khai thực hiện định hướng chuyển đổi các KCX, KCN, nếu cần thiết sẽ điều chỉnh định hướng cho phù hợp tình hình thực tiễn.
HEPZA sẽ xây dựng tiêu chí công nghệ của doanh nghiệp trong KCX, KCN để doanh nghiệp có kế hoạch nâng cấp trình độ công nghệ hoặc có kế hoạch di dời. Thành phố cũng sẽ xây dựng chính sách hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp sử dụng công nghệ lạc hậu chuyển đổi công nghệ hoặc sớm di dời. TPHCM sẽ chuẩn bị quỹ đất để giới thiệu doanh nghiệp có nhu cầu di dời.
Thành phố cũng sẽ xây dựng chính sách đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho việc chuyển đổi công nghệ của doanh nghiệp.
Đề án đề xuất định hướng phát triển cho từng KCN mới trên cơ sở các mô hình: KCN chuyên ngành, KCN công nghệ cao, KCN hỗ trợ, KCN – đô thị – dịch vụ. Trong đó, tập trung xây dựng các KCN chuyên ngành, phân khu công nghiệp chuyên ngành trong KCN theo định hướng của thành phố, nhằm tạo các cụm liên kết ngành trong KCN hoặc với các KCN kề cận trong khu vực.
Lũy kế đến nay, các KCX – KCN ở TPHCM thu hút 1.699 dự án đầu tư còn hiệu lực với tổng vốn đầu tư đăng ký 12,43 tỉ đô la, gồm 554 dự án FDI, và 1.145 dự án trong nước. Trong đó, có 1.482 dự án đang hoạt động; 73 dự án đang xây dựng cơ bản; 98 dự án đang trong quá trình thực hiện các thủ tục triển khai theo quy định…
Theo ông Hứa Quốc Hưng, quỹ đất dành cho phát triển các KCN của thành phố được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại các Quyết định năm 2004 và năm 2014 chỉ có 23 KCX, KCN với tổng diện tích 5.921 ha đến nay vẫn không tăng.
Do đó, thành phố định hướng giữ lại tối đa diện tích đất công nghiệp tại các KCX, KCN hiện hữu để tiếp tục quy hoạch phát triển công nghiệp, nhưng tái cơ cấu các ngành công nghiệp theo hướng công nghệ cao, công nghiệp xanh, tham gia vào chuỗi sản xuất toàn cầu; giảm công nghiệp thâm dụng lao động, thâm dụng đất đai, tăng các ngành công nghiệp thâm dụng công nghệ.
Lê Hoàng
