Với công suất kỷ lục 275 gigawatt (GW) năng lượng mặt trời và 80 GW năng lượng gió được bổ sung trong năm ngoái, năng lượng tái tạo đã trở thành động lực lớn nhất cho đầu tư tài sản cố định ở Trung Quốc trong năm thứ hai liên tiếp.
Sự tăng trưởng nhanh chóng trong lĩnh vực điện tái tạo giúp hỗ trợ các mục tiêu giảm phát thải carbon, an ninh năng lượng và tham vọng dẫn đầu về công nghệ xanh của Trung Quốc.
Kể từ năm 2023, sự chuyển hướng sang đầu tư xanh của Trung Quốc một phần là để ứng phó với tác động kìm hãm tăng trưởng của lĩnh vực bất động sản đang suy thoái đối với nền kinh tế và cũng phù hợp với các mục tiêu khí hậu của Bắc Kinh.
Nhờ quá trình điện hóa nhanh chóng, đặc biệt là trong lĩnh vực giao thông, Trung Quốc đang trên đà đạt đỉnh phát thải sớm hơn nhiều năm so với mục tiêu đề ra vào năm 2030.
Tốc độ triển khai năng lượng tái tạo đã vượt quá mong đợi. Trung Quốc đạt 1.400 GW công suất năng lượng mặt trời và gió vào năm 2024, cao hơn mức mục tiêu là 1.200 GW. Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) dự báo, công suất năng lượng tái tạo của nước này sẽ tăng gấp ba lần lên 4.800 GW vào năm 2030.
Điều này có khả năng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn. Tuy nhiên, việc tiếp tục xây dựng nhà máy điện than sẽ hạn chế lượng khí thải cắt giảm khi chính quyền ưu tiên an ninh năng lượng để quản lý sự biến động của năng lượng tái tạo, chấp nhận các rủi ro như tài sản bị mắc kẹt và chi phí trợ cấp than.
Các ngành công nghiệp thâm dụng năng lượng của Trung Quốc như bán dẫn, nhôm, tinh chế nickel và trung tâm dữ liệu đã thúc đẩy mức tiêu thụ điện vượt quá tổng mức tiêu thụ của Mỹ và khu vực đồng tiền chung châu Âu (eurozone) trong năm 2024.
Nhu cầu điện của các hộ gia đình tăng cao khi mức sống cao hơn và việc sử dụng điều hòa không khí và sưởi ấm bằng điện ngày càng tăng, làm căng thẳng thêm lưới điện. Điều này nhấn mạnh nhu cầu mở rộng lưới điện, với khả năng xuất khẩu công suất dư thừa sang các nước láng giềng.
Bất chấp những thành công, động lực xanh của Trung Quốc đang đối mặt với nhiều thách thức. Đầu tư sản xuất xe điện đã chững lại trong ngoái và ngành công nghiệp pin của đang thừa công suất đáng kể.
Theo dữ liệu của Công ty Tài chính năng lượng mới Bloomberg, tính đến cuối năm ngoái, tổng công suất pin toàn cầu hàng năm là 6,8 TWh, trong đó, Trung Quốc chiếm 5 TWh.
Hãng pin lớn nhất Trung Quốc CATL chỉ đang hoạt động ở mức công suất 60%, trong khi con số này ở các nhà sản xuất pin nhỏ chỉ là 20-30%. Ngoài ra, việc chuyển sang đấu giá cạnh tranh để định giá điện gió và điện mặt trời kể tháng 6/2025 có thể làm chậm quá trình triển khai năng lượng tái tạo.
Đầu tư vào cơ sở hạ tầng lưới điện và lưu trữ năng lượng mang lại một vùng đệm. Năm 2025, công suất cơ sở hạ tầng lưu trữ năng lượng ở nước này tăng 13% lên 189 GW.
Đường dây điện siêu cao thế và các giải pháp lưu trữ như pin và thủy điện tích năng đóng vai trò quan trọng trong việc cân bằng dòng năng lượng tái tạo từ phía tây sang phí đông của Trung Quốc.
IEA dự đoán, đầu tư vào lưới điện và lưu trữ năng lượng ở Trung Quốc thể tăng gần gấp ba lần vào cuối thập niên nay. Điều đó có thể giúp duy trì tăng trưởng kinh tế ngay cả khi tốc độ tăng trưởng năng lực tái tạo chậm lại.
Nỗ lực thúc đẩy đầu tư xanh của Trung Quốc vào năm 2023 và 2024 rất ấn tượng. Chẳng hạn, số lượng xe điện được sản xuất tăng gần gấp đôi kể từ năm 2022 lên hơn 13 triệu chiếc trong năm 2024.
Trong khi một số khoản đầu tư xanh như sản xuất pin đã chững lại do công suất dư thừa, thì những khoản đầu tư khác chẳng hạn như xe điện vẫn còn dư địa tăng trưởng.
Tuy nhiên, sự chuyển hướng từ bất động sản sang đầu tư xanh đặt ra câu hỏi liệu nước này có đang chuyển sang một hình thức đầu tư không bền vững khác hay không. Sự gia tăng đầu tư xanh dù rất quan trọng đối với các mục tiêu tăng trưởng và khí hậu, có nguy cơ lặp lại những cạm bẫy đầu tư quá mức của lĩnh vực bất động sản.
Khi căng thẳng thương mại với Mỹ gia tăng, Trung Quốc có thể dựa nhiều hơn vào đầu tư xanh để bù đắp cho những trở ngại kinh tế. Tuy nhiên, tình trạng dư thừa công suất và sự hợp nhất thị trường có thể làm giảm động lực tăng trưởng này đòi hỏi Bắc Kinh tính toán cẩn thận để tránh rơi vào một mô hình đầu tư không bền vững khác.
Khánh Lan (Theo Business Times)
