Trong khuôn khổ Hội nghị Thành phố thông minh Việt Nam– châu Á 2025 (Vietnam – Asia Smart City Summit 2025), do Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) phối hợp cùng Ủy ban nhân dân TP.Hà Nội tổ chức ngày 23/12, đã diễn ra hội thảo với chủ đề về năng lượng xanh, di chuyển thông minh và phát triển bền vững theo mục tiêu NetZero 2050.
Hội thảo diễn ra trong bối cảnh các đô thị Việt Nam đang đối mặt với “bài toán kép”: Vừa phải tăng trưởng kinh tế, vừa phải giảm phát thải carbon. Tại phiên họp, các chuyên gia thống nhất nhận định mang tính chiến lược: “Smart City 2025 bắt buộc phải là Green City”.
Trong bối cảnh chúng ta đang chuyển từ kỷ nguyên “Tiêu dùng năng lượng” sang kỷ nguyên “Quản trị năng lượng”, người dân và các tòa nhà không còn là đối tượng tiêu thụ thụ động, mà trở thành những người tiêu dùng kiêm sản xuất năng lượng sạch (điện mặt trời mái nhà), đòi hỏi một hạ tầng lưới điện và giao thông thông minh hơn để vận hành.
Các đô thị đóng góp khoảng 45-50% tổng phát thải khí nhà kính quốc gia
Chia sẻ Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và mục tiêu Net Zero 2050 trong phát triển đô thị, ông Nguyễn Sỹ Linh, Trưởng ban Biến đổi khí hậu, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh đã nêu những quan điểm liên quan đến đô thị trong đó nhấn mạnh tăng trưởng xanh là một phương thức quan trọng để thực hiện phát triển bền vững, đóng góp trực tiếp vào giảm phát thải khí nhà kính để hướng tới nền kinh tế trung hòa carbon trong dài hạn.
Tăng trưởng xanh định hướng đầu tư vào công nghệ tiên tiến, chuyển đổi số, kết cấu hạ tầng thông minh và bền vững; tạo động lực để đầu tư tư nhân đóng vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế xanh.
Các mục tiêu giảm cường độ phát thải khí nhà kính/GDP, xanh hóa các ngành kinh tế; xanh hóa lối sống và thúc đẩy tiêu dùng bền vững… đều liên quan trực tiếp đến các thành phố. Ông Linh cho rằng “để đạt được các mục tiêu về tăng trưởng xanh, vai trò của các đô thị rất quan trọng- đặc biệt là giảm phát thải khí nhà kính, đô thị thông minh, bền vững”.
Theo thống kê phát thải khí nhà kính tại các đô thị trên toàn cầu chiếm hơn 70% lượng khí nhà kính. Phát thải từ 100 khu vực đô tị lớn nhất chiếm tới 18% phát thải carbon toàn cầu.
Tại Việt Nam, ông Linh thông tin, các đô thị đóng góp khoảng 45-50% tổng phát thải khí nhà kính quốc gia. Giao thông; công nghiệp và xây dựng; chất thải rắn và năng lượng là các nguồn phát thải khí nhà kính chính tại các đô thị. Trong đó, trong lĩnh vực giao thông, các phương tiện cá nhân chiếm tỷ lệ lớn, trên 30% tổng phát thải khí nhà kính ở nhiều thành phố.
Ngoài ra, bãi chôn lấp và rác thải hữu cơ sinh ra CH4, chiếm tỷ lệ đáng kể trong phát thải khí nhà kính đô thị. Quản lý rác yếu kém (đốt, chôn lấp) làm tăng phát thải metan (CH4)…
Để đạt được các mục tiêu về tăng trưởng xanh, vai trò của các đô thị rất quan trọng, đặc biệt là giảm phát thải khí nhà kính, đô thị thông minh, bền vững.
Các hành động ưu tiên hỗ trợ các đô thị giảm phát thải, thực hiện Net Zero
Để giảm phát thải khí nhà kính tại các đô thị, cần tập trung vào phát triển hệ thống giao thông xanh; tiết kiệm năng lượng, xây dựng công trình xanh; quy hoạch đô thị theo hướng phát thải thấp; nâng cao hiệu quả quản lý chất thải đô thị và ứng dụng công nghệ số trong quản lý đô thị.
Việc phát triển đô thị thông minh chống chịu với rủi ro khí hậu nên tập trung vào quy hoạch đô thị tích hợp rủi ro khí hậu; giao thông và năng lượng bền vững; đồng thời có hạ tầng kỹ thuật thông minh và thích ứng…
Ông Linh khẳng định, tăng trưởng xanh, Net Zero, thành phố thông minh, phát thải thấp và chống chịu với rủi ro khí hậu là xu thế, yêu cầu phát triển bền vững đô thị trên toàn thế giới. Điều này đòi hỏi sự tham gia của các bên liên quan như quy hoạch, chiến lược tăng trưởng, công nghệ, đổi mới sáng tạo…
Phát triển đô thị thông minh, phát thải thấp và chống chịu với rủi ro khí hậu cần nguồn lực đầu tư lớn và cần được lồng ghép vào chiến lược phát triển thành phố, tạo lập các cơ chế tài chính phù hợp, huy động nguồn lực tài chính xanh – tài chính quốc tế.
Theo ông Linh, để phát triển, lan tỏa mô hình thành phố thông minh, phát thải thấp và chống chịu với rủi ro khí hậu ở Việt Nam, cần có địa phương tiên phong, làm ví dụ thực tế để các thành phố, đô thị khác làm mẫu hình để xây dựng, trong đó vai trò của công nghệ – chuyển đổi số nên là ưu tiên áp dụng.
Thành phố thông minh, phát thải thấp và chống chịu với rủi ro khí hậu sẽ góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững đất nước, mục tiêu tăng trưởng xanh và mục tiêu Net Zero vào năm 2050.
Chia sẻ điều này, ông Nguyễn Tuấn Anh, Giám đốc tư vấn chuyển đổi số và phát triển bền vững FPT Digital chỉ rõ “các đô thị đang đứng ở trung tâm bài toán phát thải toàn cầu và giữ vai trò quyết định trong hành trình hướng tới Net Zero”.
Với mức độ hội nhập sâu rộng cùng thế giới, Việt Nam đã có những hành động nền tảng ban đầu để bắt kịp xu hướng giảm phát thải toàn cầu. Đặc biệt, Chính phủ Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ trong biến đổi khí hậu, đạt phát thải ròng bằng 0 (Net Zero).
Nêu những ưu tiên cho hành động cần thiết nhằm hỗ hỗ trợ các đô thị đạt được mức cắt giảm phát thải cần thiết trong tiến trình thực hiện cam kết Net Zero, chuyên gia này chỉ ra 4 lĩnh vực trọng tâm.
Thứ nhất, chuyển đổi hệ thống điện theo hướng khử carbon; tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo thông qua cả nguồn tập trung (điện gió, điện mặt trời quy mô lớn) và nguồn phân tán (điện mặt trời mái nhà, microgrid), đồng thời nâng cao khả năng tích hợp và vận hành linh hoạt của lưới điện đô thị.
Thứ hai, phát triển các mô hình giao thông thế hệ mới, phát thải thấp. Cụ thể, chuyển dịch nhu cầu di chuyển sang các mô hình phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng, mở rộng vận tải khối lượng lớn, đi bộ và xe đạp, thúc đẩy phương tiện thế hệ mới (xe điện, xe tự hành, chia sẻ) và tối ưu vận tải hàng hóa thương mại.
Thứ ba, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong các công trình xây dựng. Theo đó, giảm nhu cầu năng lượng của công trình thông qua tiêu chuẩn xây dựng mới, cải tạo vỏ bao công trình, tối ưu hệ thống HVAC và nước nóng, nâng cấp chiếu sáng, kết hợp với tự động hóa và hệ thống điều khiển thông minh để vận hành hiệu quả hơn.
Thứ tư, hiện đại hóa và tối ưu công tác quản lý chất thải; giảm phát thải từ chất thải thông qua tối ưu thu gom, phân loại, tái chế và xử lý, đồng thời ứng dụng công nghệ để giảm chôn lấp, thu hồi năng lượng và kiểm soát phát thải trong toàn bộ vòng đời chất thải đô thị.
Từ phân tích, chuyên gia tư vấn chuyển đổi số và phát triển bền vững FPT kiến nghị hai nhóm công việc xây dựng nền tảng quản trị phát thải đô thị dựa trên dữ liệu và AI. Theo chuyên gia này, “quản trị phát thải đô thị bằng dữ liệu và AI không chỉ phục vụ mục tiêu Net Zero, mà còn tạo nền tảng và động lực cho tăng trưởng kinh tế hai chữ số một cách bền vững”.
Đỗ Đức Phan
