Từ khi tham gia Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal đến nay, Việt Nam đã đóng góp ngăn ngừa phát thải khoảng 240 triệu tấn CO₂ tương đương. Cục trưởng Cục Biến đổi Khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Tăng Thế Cường cho biết đây là minh chứng cho nỗ lực thực hiện Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal ở nước ta, thể hiện rõ đóng góp của Việt Nam trong nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính toàn cầu.
Việc kiểm soát và loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chất gây hiệu ứng nhà kính không chỉ mang lại lợi ích môi trường mà còn tạo cơ hội tiếp cận cơ chế tài chính carbon, huy động nguồn lực, chuyển đổi công nghệ, thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh toàn diện hơn…
Nỗ lực loại trừ được 99% các chất làm suy giảm tầng ô-dôn
40 năm trước, các quốc gia trên thế giới đã ký kết Công ước Vienna nhằm bảo vệ tầng ô-dôn trước nguy cơ bị thủng và bảo vệ con người cũng như hành tinh tránh khỏi bức xạ tử ngoại (UV) có hại. Trên nền tảng đó, Nghị định thư Montreal đã được triển khai thành công, giúp loại trừ hoàn toàn các chất chlorofluorocarbon (CFCs) – hóa chất nhân tạo từng được sử dụng rộng rãi trong làm lạnh, khí dung và sản xuất xốp, qua đó góp phần quan trọng khôi phục tầng ô-dôn.
Theo Cục Biến đổi khí hậu, Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal được đánh giá là một trong những thành công lớn nhất của quá trình hợp tác môi trường toàn cầu, giúp kiểm soát và loại trừ hiệu quả các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, từng bước kiểm soát hydrofluorocarbon (HFC) – loại khí nhà kính có tiềm năng làm nóng lên toàn cầu cao- theo Bản sửa đổi, bổ sung Kigali.
Chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam về những nỗ lực của Việt Nam đồng hành cùng cộng đồng quốc tế trong bảo vệ tầng ô-dôn, ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi Khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết trong 40 năm qua, nhờ có sự chung tay hợp tác toàn cầu, đến nay nhân loại đã loại trừ đến 99% các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, giúp tầng ô-dôn từng bước phục hồi và dự kiến sẽ trở lại trạng thái bình thường vào giữa thế kỷ. Việc tầng ô-dôn đang dần được phục hồi chính là minh chứng rõ ràng rằng nếu các quốc gia đoàn kết hành động, chúng ta hoàn toàn có thể vượt qua những thách thức môi trường tưởng chừng không thể giải quyết.
Theo Cục trưởng Tăng Thế Cường, thành công này không chỉ bảo vệ sức khỏe con người trước tác hại của tia cực tím, mà còn góp phần hạn chế xu thế nóng lên toàn cầu, bởi cả các chất làm suy giảm tầng ô-dôn và nhiều chất thay thế chúng đều là những khí nhà kính có tiềm năng gây nóng lên rất cao. Các nghiên cứu khoa học đến nay đã chỉ ra rằng, nếu không có Nghị định thư Montreal, đến cuối thế kỷ này nhiệt độ trung bình toàn cầu có thể tăng cao hơn khoảng 0,5°C so với kịch bản hiện nay.
Trong 40 năm qua, nhờ có sự chung tay hợp tác toàn cầu, đến nay nhân loại đã loại trừ đến 99% các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, giúp tầng ô-dôn từng bước phục hồi và dự kiến sẽ trở lại trạng thái bình thường vào giữa thế kỷ. Việc tầng ô-dôn đang dần được phục hồi chính là minh chứng rõ ràng rằng nếu các quốc gia đoàn kết hành động, chúng ta hoàn toàn có thể vượt qua những thách thức môi trường tưởng chừng không thể giải quyết.
Thành công này không chỉ bảo vệ sức khỏe con người trước tác hại của tia cực tím, mà còn góp phần hạn chế xu thế nóng lên toàn cầu, bởi cả các chất làm suy giảm tầng ô-dôn và nhiều chất thay thế chúng đều là những khí nhà kính có tiềm năng gây nóng lên rất cao. Các nghiên cứu khoa học đến nay đã chỉ ra rằng, nếu không có Nghị định thư Montreal, đến cuối thế kỷ này nhiệt độ trung bình toàn cầu có thể tăng cao hơn khoảng 0,5°C so với kịch bản hiện nay.
Lợi ích kép: bảo vệ môi trường, tạo cơ hội tiếp cận tài chính carbon, thúc đẩy chuyển đổi xanh
Là một quốc gia đang phát triển, Việt Nam đã sớm tham gia và thực hiện nghiêm túc các cam kết quốc tế về bảo vệ tầng ô-dôn và khí hậu trái đất. Theo đó, Việt Nam đã loại trừ hoàn toàn CFC, Halon, CTC từ năm 2010; loại trừ HCFC-141b nguyên chất trong sản xuất xốp từ năm 2015; chỉ cho phép sử dụng methyl bromide cho mục đích kiểm dịch nông nghiệp. Các hoạt động này đã góp phần quan trọng vào việc bảo vệ tầng ô-dôn và giảm phát thải khí nhà kính.
Đáng chú ý, nội dung bảo vệ tầng ô-dôn đã được thể chế hóa trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và nhiều văn bản dưới luật, bao gồm Nghị định số 06/2022/NĐ-CP quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn, Nghị định số 45/2022/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường, Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT quy định chi tiết thi hành Luật Bảo vệ môi trường về ứng phó với biến đổi khí hậu, Thông tư số 20/2023/TT-BTNMT ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quản lý, thu gom, tái chế và xử lý các chất được kiểm soát…
Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 119/2025/NĐ-CP nhằm tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và các bên liên quan trong quá trình thực hiện. Song song với đó, Việt Nam cũng đã ban hành và áp dụng nhiều tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn trong sản xuất sử dụng các chất được kiểm soát.
Theo thống kê của Ban Thư ký Ô-dôn quốc tế, từ khi Việt Nam tham gia Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal đến tháng 8/2025 đã đóng góp ngăn ngừa phát thải 240 triệu tấn CO₂ tương đương. Đây là kết quả ấn tượng không chỉ đối với công tác bảo vệ tầng ô-dôn mà còn góp phần thiết thực vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính toàn cầu.
Trong giai đoạn tới, thực hiện Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn và các chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát, Việt Nam sẽ đóng góp giảm trực tiếp khoảng 11,2 triệu tấn CO₂ tương đương đến năm 2045, góp phần thực hiện mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050.
Các hoạt động bảo vệ tầng ô-dôn của Việt Nam có mối liên hệ chặt chẽ với nhiều ưu tiên quốc gia khác, từ quản lý phát thải khí nhà kính, thúc đẩy làm mát bền vững, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng đến phát triển kinh tế xanh và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
Cục trưởng Tăng Thế Cường nhấn mạnh rằng “việc kiểm soát và loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chất gây hiệu ứng nhà kính không chỉ mang lại lợi ích môi trường mà còn tạo cơ hội tiếp cận cơ chế tài chính các-bon, huy động nguồn lực tài chính, chuyển đổi công nghệ để thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh toàn diện hơn”.
Thành công của Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal là minh chứng rõ ràng rằng khoa học, hợp tác và đoàn kết quốc tế có thể mang lại những kết quả vượt bậc. Tôi tin tưởng rằng Việt Nam sẽ tiếp tục đồng hành cùng cộng đồng quốc tế để thực hiện đầy đủ các cam kết, thúc đẩy công nghệ sạch, tăng cường hợp tác công- tư và lan tỏa nhận thức cộng đồng.
Theo Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu Tăng Thế Cường, “kỷ niệm 40 năm Công ước Vienna là dịp để nhìn lại những thành quả đã đạt được, đồng thời cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm với thế hệ tương lai. Với quyết tâm chính trị cao, sự đồng lòng vào cuộc của toàn xã hội và sự hợp tác quốc tế chặt chẽ, tôi tin rằng công tác bảo vệ tầng ô-dôn sẽ tiếp tục đạt được nhiều thành công, đóng góp quan trọng vào mục tiêu bảo vệ khí hậu và phát triển bền vững của đất nước cũng như toàn cầu”.
Đỗ Phong
