Nghiên cứu này cho biết, sau giai đoạn bùng nổ 2021-2022, năm 2024 ghi nhận năm thứ ba liên tiếp giảm cả giá trị lẫn khối lượng giao dịch. Tổng giá trị giao dịch chỉ còn 535 triệu đô la, giảm 29% so với 2023, khối lượng giao dịch 84,4 triệu tấn CO₂ tương đương (tCO₂e), giảm 25%. Tuy nhiên, mức giá trung bình vẫn ở 6,34 đô la/tCO₂e – gần gấp đôi giai đoạn 2020. Lượng tín chỉ gỡ bỏ (retired credits) duy trì ổn định 182 triệu tCO₂e, phản ánh nhu cầu bền vững từ doanh nghiệp cam kết trung hòa carbon.
Theo FPTF, lĩnh vực lâm nghiệp và sử dụng đất – gồm REDD+ (cơ chế quốc tế do Liên Hợp Quốc khởi xướng nhằm hỗ trợ các nước đang phát triển giảm phát thải khí nhà kính từ mất rừng và suy thoái rừng, đồng thời nhận tài chính hoặc tín chỉ carbon để đổi lấy nỗ lực bảo vệ – phục hồi rừng), trồng rừng mới (ARR), phục hồi rừng ngập mặn, quản lý rừng cải tiến (IFM), nông lâm kết hợp – chiếm 44% tổng khối lượng giao dịch 2024, trong khi các dự án năng lượng tái tạo cũ mất dần sức hút.
Đáng chú ý, tín chỉ REDD+ giảm mạnh xuống 13,6 triệu tCO₂e (giảm 52% so 2023), giá còn 6,03 đô la/tCO₂e (giảm 23%), trong khi giao dịch IFM tăng 242%, giá ARR tăng 19% lên 20,44 đô la/tCO₂e. FPTF cho rằng chênh lệch giá giữa tín chỉ hấp thụ carbon (removal credits) và tín chỉ giảm phát thải (reduction credits) tiếp tục nới rộng: removal đạt 19,50 đô la/tCO₂e, cao gấp 3,8 lần reduction (4,05 đô la/tCO₂e). Biochar dẫn đầu với giá 165 đô la/tCO₂e nhưng khối lượng nhỏ.
Báo cáo cũng nêu việc triển khai bộ nguyên tắc cốt lõi cho tín chỉ các-bon (Core Carbon Principles – CCPs) đang trở thành “chuẩn mới” của thị trường. Các dự án khí bãi chôn lấp đạt chuẩn CCPs ghi nhận khối lượng giao dịch tăng 149% đạt 3,1 triệu tCO₂e, giá tăng 35% lên 6,72 đô la/tCO₂e. Tuy nhiên, các dự án phổ biến như REDD+ và ARR mới ở giai đoạn đầu đăng ký theo chuẩn này.
Theo FPTF, Việt Nam có thể tận dụng xu hướng này nhờ lợi thế tài nguyên rừng, hệ sinh thái ngập mặn và nông nghiệp đa dạng, nhưng cần nhanh chóng chuẩn hóa hệ thống giám sát – báo cáo – thẩm định (MRV), làm rõ quyền sở hữu tín chỉ và kết nối với các tiêu chuẩn quốc tế để nâng giá trị tín chỉ.
Trúc Đào
