Báo cáo công bố hồi tuần trước của Bain lưu ý, các thị trường lớn như Indonesia, Thái Lan và Việt Nam chỉ thu được 8-25 % rác nhựa để tái chế tại các khu vực đô thị lớn. Số liệu này cho thấy còn nhiều dư địa để tăng tỷ lệ tái chế.
Với chi phí thu gom và phân loại cao, chủ sở hữu của các thương hiệu tiêu dùng không muốn trả giá cao để mua rác nhựa dù đã đặt ra những mục tiêu tham vọng về nền kinh tế tuần hoàn.
Bain chỉ ra ba thách thức chính đang kìm hãm ngành công nghiệp tái chế rác thải nhựa ở Đông Nam Á.
Đó là, chuỗi giá trị tái chế nhựa bị phân mảnh, phụ thuộc nhiều vào các bên không chính thức, chẳng hạn như những người nhặt rác nhựa để bán kiếm sống. Họạt đông thu nhặt rác thải nhựa như vậy là thiếu chính thức hóa và phối hợp, dẫn đến tình trạng kém hiệu quả.
Kế đến, các loại nhựa khác nhau phải đối mặt với “số phận khác nhau” trong hành trình tái chế, trong đó hoạt động tái chế các loại nhựa mềm dẻo, chẳng hạn như bao bì nhựa và màng nhựa bị tụt hậu đáng kể.
Những vật liệu nhựa mềm này đặt ra những thách thức riêng vì có trọng lượng nhẹ và khối lượng lớn, dễ bị ô nhiễm và tốn kém hơn khi xử lý, khiến hoạt tái chế kém hấp dẫn về mặt kinh tế nếu không có những cải tiến đáng kể về công nghệ và quy trình.
Cuối cùng, Đông Nam Á đang đối mặt với các quy định quốc tế chặt chẽ hơn về việc nhập khẩu rác nhựa.
Nhiều nước trong khu vực từ lâu phụ thuộc vào nguồn rác thải nhựa nhập khẩu để bổ sung nguồn nguyên liệu tái chế tại địa phương. Tuy nhiên, Liên minh châu Âu (EU) có kế hoạch cấm xuất khẩu rác nhựa sang các quốc gia không phải là thành viên của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) vào năm 2026. Không có bất kỳ nước Đông Nam Á nào nằm trong tổ chức này.
Kế hoạch của EU có thể ảnh hưởng đến khoảng 140.000 tấn rác nhựa nhập khẩu hàng năm vào Malaysia và Việt Nam. Hãng tư vấn Bain cho rằng, điều này sẽ khiến việc tăng cường năng lực thu gom rác nhựa trong nước trở nên cấp bách hơn để khu vực Đông Nam Á có thể thiết lập nguồn cung cấp vật liệu tái chế đáng tin cậy.
Bất chấp những thách thức, Bain kỳ vọng, nhu cầu về nhựa tái chế trong khu vực sẽ tăng trưởng hai chữ số hàng năm đến năm 2030.
Nhiều nước Đông Nam Á đang bắt đầu thúc đẩy việc sử dụng ít nhựa hơn, chẳng hạn như cấm các sản phẩm dùng một lần đồng thời khuyến khích tăng tỷ lệ tái chế và sử dụng vật liệu nhựa tái chế.
Việt Nam, Malaysia, Indonesia và Philippines đã đưa ra “trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất”, một chính sách buộc nhà sản xuất phải chịu trách nhiệm xử lý hoặc loại bỏ an toàn các sản phẩm sau tiêu dùng.
Nhận thức của người tiêu dùng về các vấn đề môi trường cũng là một động lực mạnh mẽ thúc đẩy nhu cầu. Cuộc khảo sát của Bain cho thấy, gần một nửa người tiêu dùng Đông Nam Á cho biết sẵn sàng trả thêm 10% cho các sản phẩm bền vững, thể hiện sở thích mạnh mẽ đối với các lựa chọn mua hàng thân thiện với môi trường.
Để cải thiện hoạt động tái chế nhựa, Bain kêu gọi tăng cường giáo dục về tính tuần hoàn của nhựa và vai trò của người tiêu dùng trong quá trình này. Cùng với đó là nâng cao nhận thức về các vật liệu nhựa mềm dẻo, vốn ít có khả năng được tái chế do dễ gây ô nhiễm và tính kinh tế thấp, cũng như các bước cần thiết để thu gom các loại nhựa này một cách hiệu quả.
Một giải pháp khả thi khác là khuyến khích tái chế. Một số nước trên thế giới triển khai “máy bán hàng ngược”, nơi người tiêu dùng có thể kiếm được phần thưởng bằng cách trả lại chai nhựa, chai thủy tinh hoặc lon nhôm đã qua sử dụng. Các ưu đãi khác có thể bao gồm trợ cấp dành cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ tái chế.
Khi công nghệ được cải thiện, các doanh nghiệp tái chế có thể xử lý các loại rác thải nhựa có chất lượng khác nhau hiệu quả hơn và với chi phí thấp hơn. Điều này sẽ giúp nhựa tái chế có khả năng cạnh tranh hơn với nhựa nguyên sinh.
Vẫn còn nhiều không gian sáng tạo cho hoạt động tái chế rác nhựa. Hãng tư vấn này trích dẫn các dự án trong đó, ứng dụng điện thoại thông minh cho phép các hộ gia đình và doanh nghiệp kết nối với người thu gom rác nhựa, thông qua dịch vụ thu gom tận nhà hoặc địa điểm giao được chỉ định.
“Những dự án như thế này có thể tăng phạm vi tiếp cận của người thu gom, giảm rào cản trong hoạt động thu gom”, báo cáo cho biết.
Bain cũng kêu gọi các chính phủ trong khu vực công nhận vai trò quan trọng của những người lao động nhặt rác phi chính thức, xem xét đến sự an toàn và khả năng kinh tế của những người lao động để tìm cách nâng cao đời sống. Một chiến lược toàn diện như vậy rất quan trọng để giải quyết những thách thức trước mắt trong quá trình tuần hoàn nhựa và thiết lập con đường phát triển bền vững.
Khánh Lan (Theo Business Times)
