Ngày 24/1/2025, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký Quyết định số 232/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam.
Mục tiêu chung của Đề án nhằm phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, hỗ trợ mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính theo cam kết tại Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), với chi phí thấp, đồng thời tạo nguồn tài chính mới cho hoạt động cắt giảm phát thải.
Cùng với đó thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển công nghệ phát thải thấp, nâng cao năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, phát triển kinh tế carbon thấp và ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050.
Cụ thể, đến trước tháng 6/2025 hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính, tín chỉ carbon và cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon, tạo cơ sở triển khai thí điểm sàn giao dịch carbon. Đồng thời, xây dựng hạ tầng vận hành thị trường carbon, nâng cao năng lực quản lý của cơ quan nhà nước và nhận thức, năng lực tham gia thị trường của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân.
Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội là nơi cung ứng dịch vụ
Theo Đề án được phê duyệt, hàng hóa trên thị trường carbon gồm 2 loại, cụ thể:
Thứ nhất, hạn ngạch phát thải khí nhà kính, được phân bổ cho các cơ sở thuộc Danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính do Thủ tướng Chính phủ ban hành theo phương thức miễn phí và phương thức đấu giá.
Thứ hai, tín chỉ carbon được xác nhận giao dịch trên thị trường gồm: Tín chỉ carbon thu được từ chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước theo quy định của pháp luật Tín chỉ carbon thu được từ chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín ch.
Cùng với đó là các tín chỉ carbon quốc tế như tín chỉ carbon thu được từ Cơ chế phát triển sạch (CDM), tín chỉ carbon thu được từ Cơ chế tín chỉ chung (JCM), tín chỉ carbon thu được theo Cơ chế theo Điều 6 Thỏa thuận Paris.
Về phương thức giao dịch, việc giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính, tín chỉ carbon được thực hiện trên sàn giao dịch carbon trong nước.
Trong đó, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội xây dựng và cung ứng dịch vụ sàn giao dịch carbon trong nước theo yêu cầu nghiệp vụ về tổ chức, quản lý thị trường và các điều kiện, tiêu chuẩn kỹ thuật do Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và các bộ, ngành, cơ quan có liên quan xây dựng.
Theo Quyết định số 232/QĐ-TTg, giao dịch trên thị trường carbon được tổ chức tập trung trên sàn giao dịch carbon, với hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon do Bộ Tài nguyên và Môi trường xác nhận. Các mã số cấp cho giao dịch là duy nhất và không trùng lặp.
Đồng thời, các chủ thể tham gia phải có tài khoản lưu ký giao dịch, và việc đăng ký, cấp mã số được thực hiện tập trung nhằm đảm bảo dữ liệu đồng bộ, đáp ứng yêu cầu quản lý, giám sát.
Đề án được phê duyệt nêu rõ Tổng Công ty Lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam cung cấp dịch vụ lưu ký, thanh toán, dựa trên tiêu chuẩn kỹ thuật do Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp cùng các cơ quan liên quan xây dựng. Thanh toán giao dịch được hệ thống tự động thực hiện, đảm bảo nguyên tắc chuyển giao hàng hóa đồng thời với thanh toán tiền tại ngân hàng.
Bên cạnh đó, ngân hàng thương mại đủ điều kiện sẽ thực hiện thanh toán tiền cho các giao dịch. Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các bộ, ngành tổ chức vận hành thị trường carbon, đảm bảo quản lý chặt chẽ, tránh thất thoát tài nguyên, tài sản và ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội.
Các chủ thể tham gia giao dịch trên sàn giao dịch carbon
Về lộ trình triển khai thị trường carbon gồm hai giai đoạn. Giai đoạn thực hiện thí điểm từ năm 2025 đến hết năm 2028. Trong giai đoạn này sẽ triển khai thực hiện thí điểm thị trường carbon trên toàn quốc. Việc chuyển nhượng tín chỉ carbon, kết quả giảm nhẹ phát thải khí nhà kính cho đối tác nước ngoài, quốc tế được nghiên cứu, quy định cụ thể tại các văn bản quy phạm pháp luật và được cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.
Toàn bộ hạn ngạch phát thải khí nhà kính được nghiên cứu, xem xét phân bổ miễn phí cho các cơ sở phát thải khí nhà kính thuộc một số lĩnh vực phát thải lớn. Tín chỉ carbon được xác nhận giao dịch trên sàn giao dịch carbon.
Trong đó gồm các tín chỉ carbon thu được từ: Chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước; Cơ chế phát triển sạch (CDM); Cơ chế tín chỉ chung (JCM); Cơ chế theo Điều 6 Thỏa thuận Paris. Tỷ lệ tín chỉ carbon sử dụng để bù trừ phát thải khí nhà kính trên tổng số hạn ngạch phát thải khí nhà kính được phân bổ cho cơ sở do Chính phủ quy định.
Đề án cũng quy định chủ thể tham gia giao dịch trên sàn giao dịch carbon là các cơ sở phát thải khí nhà kính lớn thuộc Danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính do Thủ tướng Chính phủ ban hành được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính; tổ chức, cá nhân đủ điều kiện được tham gia mua, bán tín chỉ carbon trên sàn giao dịch carbon.
Giai đoạn vận hành chính thức trên toàn quốc bắt đầu từ năm 2029. Theo đó, các lĩnh vực, cơ sở được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính được nghiên cứu, xem xét mở rộng theo lộ trình. Hạn ngạch phát thải khí nhà kính được nghiên cứu, xem xét phân bổ miễn phí và phân bổ qua đấu giá.
“Tỷ lệ chi tiết về phân bổ miễn phí, đấu giá hạn ngạch phát thải khí nhà kính sẽ được đề xuất trong giai đoạn triển khai thí điểm và sau khi có đầy đủ thông tin, số liệu về hạn ngạch phát thải khí nhà kính được cấp, khối lượng giao dịch”, Đề án nêu rõ.
Đồng thời, tỷ lệ tín chỉ carbon sử dụng để bù trừ phát thải trên tổng số hạn ngạch phát thải khí nhà kính được phân bổ cho cơ sở do Chính phủ quy định; xem xét mở rộng chủ thể được tham gia giao dịch tín chỉ carbon trên sàn giao dịch carbon (điều chỉnh điều kiện tổ chức, cá nhân được tham gia giao dịch trên sàn giao dịch carbon)…
Minh Huy
