Nắm bắt thời cơ để phát triển
TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng chúng ta đang đứng trước những xu thế mới, gắn liền với cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Không ít quốc gia, cơ quan, tổ chức từng rất dè dặt khi tiếp cận chính sách đối với những lĩnh vực này, do lo ngại về các vấn đề địa chính trị, chi phí chuyển đổi trong cộng đồng doanh nghiệp. Tuy nhiên, kể từ năm 2021 đến nay, nhiều nỗ lực đẩy nhanh tiến trình số hóa, xanh hóa cuộc sống và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp được ghi nhận, với những chuyển biến chưa từng có tiền lệ khi doanh nghiệp đẩy nhanh chuyển đổi kép, ứng dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI).
Trong bối cảnh đó, Việt Nam dành không ít nỗ lực, đặc biệt là ở góc độ ban hành các chính sách cho chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Tư duy, giải pháp chính sách cho chuyển đổi số, chính phủ số, kinh tế số, xã hội số sớm được xây dựng, cụ thể hóa. Nhờ đó, ngay từ năm 2021, Việt Nam được Trung tâm châu Âu về Năng lực cạnh tranh số (ECDC) xếp hạng cao nhất ở khu vực Đông Á và Thái Bình Dương về thay đổi tư duy hướng tới chuyển đổi số.
Khung chính sách, pháp lý cho tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn được hoàn thiện như: Chiến lược tăng trưởng xanh, Luật Bảo vệ môi trường, Đề án Phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam. Viện trưởng CIEM cho rằng đây là khuôn khổ pháp lý quan trọng cho doanh nghiệp và cả xã hội chuyển đổi nhanh, ứng dụng công nghệ đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi. Không chỉ dừng ở trong nước, Việt Nam cũng chủ động hợp tác với các đối tác phù hợp về các nội dung chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Năm 2023, Việt Nam và Singapore thiết lập quan hệ đối tác kinh tế số – kinh tế xanh từ năm 2023.
Những nỗ lực chuyển đổi kép, hướng đến xanh hóa của doanh nghiệp được thể hiện rõ nét. Bà Bùi Thúy Ngọc, Giám đốc Công ty BTN Consult cho biết hiện công ty đang tư vấn đầu tư và phát triển nhiều dự án, trong đó chú trọng đến các dự án kinh tế tuần hoàn. Sắp tới, một tổ hợp dự án lớn phát triển nông nghiệp tuần hoàn kết hợp năng lượng xanh được công ty dự kiến triển khai ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Theo đó, dự án đặt hàng bà con nông dân trồng cỏ voi, ngô sinh khối để làm thức ăn đầu vào cho trang trại chăn nuôi bò, gà. Chất thải từ trang trại, phế phẩm từ nông nghiệp sẽ được xử lý để sản xuất lúa theo hướng hữu cơ. Hơn nữa, tổ hợp này sẽ sử dụng hoàn toàn bằng năng lượng tái tạo.“Nhiều khách hàng nước ngoài từ Trung Quốc, các Tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất… hào hứng với dự án và ký kết bao tiêu sản phẩm nông nghiệp hữu cơ”, bà Ngọc chia sẻ.
Nhiều khó khăn, thách thức
Ông Trần Quang Hội, Giám đốc Công ty tư vấn Ecobuy Business and Service Co., Ltd. chuyên tư vấn các thương vụ mua lại và sáp nhập (M&A), cho biết xu hướng các nhà đầu tư nước ngoài đang tìm kiếm cơ hội M&A các nhà máy đáp ứng tiêu chuẩn xanh ngày càng gia tăng. Hiện khách hàng của Ecobuy đến từ nhiều quốc gia trên thế giới, chủ yếu 30% từ Nhật Bản, 60% từ châu Âu và các quốc gia khác như Đài Loan, Thái Lan, Malaysia…
Các nhà đầu tư nước ngoài đưa ra tiêu chí lựa chọn, với nhiều yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn xanh hóa. Vừa qua, Ecobuy kết nối thành công ba thương vụ mua bán các nhà máy, trong đó có hai nhà máy xanh – sạch trong lĩnh vực sản xuất bulong ốc vít, tấm ép nhựa.
Cũng có một số ý kiến chỉ ra rằng cộng đồng doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn trong quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Đa phần doanh nghiệp cũng ngần ngại đầu tư và chưa triển khai nhiều dự án trong lĩnh vực này.
Chia sẻ với những khó khăn của doanh nghiệp thời gian qua, TS. Lê Quang Huy, Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, cho rằng doanh nghiệp Việt Nam đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Những khó khăn đó do nhiều yếu tố chưa có tiền lệ như đại dịch Covid-19, cạnh tranh địa chính trị, đứt gãy chuỗi cung ứng. Đồng thời, để phát triển kinh tế số, kinh tế xanh và chuyển đổi năng lượng, cộng đồng doanh nghiệp cũng gặp không ít thách thức.
Trên lộ trình giảm phát thải, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối diện với những khó khăn chung như chuyển đổi kép (chuyển đổi số và chuyển đổi xanh), ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng đến Net Zero trong phát triển năng lượng, Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) trong xuất khẩu sản phẩm vào EU, Cơ chế chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), thực thi Luật Thuế tối thiểu toàn cầu, đảm bảo dòng chảy thông tin, dòng chảy dữ liệu xuyên biên giới… Bên cạnh đó là các khó khăn cụ thể như nguồn vốn, tài chính xanh, nhân sự có chuyên môn và lộ trình, cách thức tiến hành, thói quen kinh doanh, công nghệ và các giải pháp kỹ thuật cụ thể…
Trong 5 năm qua, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tập trung nhiều vào việc xây dựng mô hình kinh tế mới như các mô hình: Kinh tế ban đêm, Kinh tế chia sẻ, Kinh tế tuần hoàn; xây dựng Chiến lược quốc gia về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đến năm 2030. Gần đây nhất, năm 2024, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã xây dựng Chương trình “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050”. Tuy rất nhiều mô hình kinh tế mới được xây dựng và sử dụng, nhưng chúng ta không dừng lại ở đó mà còn nhiều mô hình khác như Kinh tế biển xanh, Kinh tế dữ liệu, Kinh tế chăm sóc, hay những vấn đề liên quan tới Net Zero… Tất cả những vấn đề này giống như sự chuẩn bị mang tính chiến lược về mô hình mới, không gian mới, mục tiêu mới, cơ hội mới.
Khánh An
